D2 : Marcus was gewaltig

← Présentation

À titre provisoire, nous proposons une transcription diplomatique de D2-2, ainsi que sa première traduction. La transcription reproduit le plus fidèlement possible les signes du témoin. Le seul signe non transcrit est le double trait d’union en fin de ligne (=). La transcription uniformise les deux variantes du r, sans ou avec haste. Elle comporte 3363 mots et 13929 signes, ponctuation comprise. Aucune erreur n’est corrigée. Les changements de colonne et les épisodes sont entre crochets. Ultérieurement, une transcription TEI de D2-1 sera proposée sur cette page, ainsi que les numérisations.

Notre transcription de D2-2 (2024)

[94va] Von der frawen die das chind in dem drüchlin in das mer werffen lieſſ des ſÿ von ir̅m pruͦder geſchwengert was

[1] MArcus was gewaltig der hett nun einen ſun vnd ein tochter nun choms das er gar kranchk ward vnd da er verſtuͦnd das er ſterben ſolt da was nit anderst ſein geſchäfft dann das er ſein tochter ſeine̅ ſun gar | [94vb] ſer auff ſein trew enphalch vnd das er ſÿ herlich weſtatt vnd nach dem geſchäfft chert er ſich gän der wand vnd verſchied da ward groſſew clag vo̅ dem volk vmb ſeine̅ tod vnd der ſun liez in wirdiclhich weſtatten [2] darnach hett d’ ſun das reich gwaltichlich inn vnd d hett die ſchweſt’ gar wirdichlich vnd ſchon alſo das ſi all tag wie vil er elder gest hett ſo muͦſt ſÿ pey im in ainem kchoſtleichen ſeſſel ſitzen vnd lag auch all nacht in ſeiner chamer [3] nun cho̅s ein nachtes das im ſo groſſew anweigung cham das in des daucht wär das er ſeine̅ willen an der ſchweſter nicht wol bringe̅ ſolt das wär en ſach das er ſterben müſt vn̅ ſtuͦnd auff von dem pett vn̅ gie| [95ra] zuͦ der ſchweſter vnd wekt ſy vnd ſagt ir ſeine̅ wille̅ die erchom des gar ſer vn̅ weiſt in davo̅ vnd ſprach mein pruͦder gedenk daz mich dir mein vat’ auff dein trew empholhen hat da vō lauß ſöllich gedanken die mich vn̅ dich zuͦ ſünd vnd zuͦ ſchand prächten da dasa der pruͦd’ erhort der ſprach nur allain ich wolbring meinen willen oder ich pin ein ſun des todes vnd graiff ſeÿ fraiſleich an vnd twang ſÿ des mit gwalt da mit er ſeine̅ willen volbraht vnd da das geſchach da gieng er von ir Aber ſÿ wainet pitterleich vnd lebt mit groſſer klag Aber der pruͦder tröst ſÿ vaſt vnd hett ſÿ in aller mazz alz wirdichlich alz er ſÿ vor gehabt het [4] Nū choms eins tags da ſÿ peÿ im |[95rb] ob dem tiſch ſazz da luͦgt er ſeÿ an vn̅ ſprach liebe ſchweſter wie chompt das das du dein varb also gar verlorn̄ haſt vnd als plaich geſtalt piſt da ſprach ſÿ ſittlich zuͦ im das lazz dich nicht wundern̄ wann ich geſchwengert pin da das der pruͦder erchom erhort der erchom des gar ſer ſo das er chain’ frewd fürbas phlegen wolt da das die fraw vernam die ſprach pruͦd’ es iſt nicht zimleich das du alſo tüeſt da vo̅ hör meine̅ rautt vnd ob er dir guelt ſo magſt du mir wol volgen hie nachent iſt ein Ritter geſeſſen nach des rautt mein vat’ alweg gehandelt hat der iſt kluͦg trew vnd verſchwigen vnd ob es dir geualt da ſchik wir nach vnd ſagen im vnſer laid | [95va] ob der vil leicht einen guͦten rat find da mit wir vor vnleunt gefriſt würden der Ratt geuiel im wol [5] vnd ſantten nach dem Ritter vnd da der chom da muͦſt er in ſchwern̅ was ſew im da ſagten das er das alſo peÿ im weleiben ließ vnd da das geſchach da ſagte̅ ſÿ im aller ſach wie in die torhait wideruarn̅ wär vnd fragte̅ in dar vber ratz da ſazz er ein weil ſchweigend alz die weizen tuͦnt vn̅ ſprach dar nach v̈ber lank nach dem alſ ich hie von euch vernome̅ han ſo will ich euch ſagen mein geualle̅ ir ſüllt euch aus pieten alz ir zuͦ dem hailigen grab wellent vnd ſo ir euch gantz dar zuͦ gericht habt ſo enpfhelhent mir die frawen mitsamt dem | [95vb] Reich vor aller meniclich auff mein trew ſo tuͦ ich eins vnd für die frawen auff mein haus vnd lauß ir da niemātt phlegen wenn mein weib peÿ der es wol verſchwigen iſt vnd ſo des zeitt wirt das die fraw geneſen iſt ſo für ich ſeÿ herwider das ſÿ das reich jnn hab auff ew’ chunfft der rautt geuiel dem kaiſer wol vnd da er es alſo volbraucht hett da fuͦr er ſein ſtrauß gän Jr̅l̅m̅ [6] da vnderwand ſich der Ritter der frawe̅ vn̅ des landes vn̅ fuͦrt die frawe̅ auff ſein haus vnd enphalh ſÿ ſeinem weib die vnder wand ſich ir mit wartūg vnd das was in groſſer gehaim [7] vnd da des zeÿtt was da genaz die fraw eins ſchönen chnabe̅ vnd da das der Ritter vernam der gieng zuͦ der | [96ra] frawen vnd ſprach mir geuiel wol wir ſante̅ in gehaim nach einem phaffen d’ das chind taufft das es icht an tauff verfür das wolt die fraw nicht volgen vnd ſchuͦff das man ir machet ein truchlin das wol vor waſſer ſicher was vnd da das beraÿtt ward da legt ſi das chind darein vnd legt zuͦ im ain tauell dar an geſchriben was ma̅ ſoll wiſſen daz ditz kind von einem pruͦder vnd eine’ ſchweſter chome̅ iſt vnd iſt noch nicht getaufft vnd dar vmb ſecht durch got das es getaufft w’d vnd vnder ſeine̅ haubt vindt man aine̅ knollen goltz da vo̅ es getzogen werd vntz es zuͦ ſeinen tagen c̅h̅ö̅m̅ vnd zuͦ ſeine̅ füſſen vindet ir ainen knollen ſilber da vō ma̅ es zuͦ der lernūg lauſſen ſchol vn̅ wedechkt das kind mit einem edlen tuͦch vnd liezz die druchen wol v’machen | [96rb] Alſo das chain waſſer dar ein chöme̅ chund vnd liezz das den Ritter trage̅ das er es andas mer würff vnd liezz es flieſſen wa es hin wolt das tet der Ritt’ vnd warff dz trüchlein Jnnn das mer vn̅ ſtuͦnd vn̄ luͦgt dem drüchlein zuͦ vntz es als ver flozz das er es nicht mer geſechen mocht [8] Da chert er wider zuͦ dem haus da wegegent im ein pott der ſagt im das der caiſer an d9 wider fart vo̅ dem hailigen grab geſtorben wär des erchom der Ritter ſer vnd ſagt das auch ſeinem weib die wewaint ſeinen tod gar ſer vnd tet das doch verholen das ſein die fraw wol vntz anden achtenden tag nicht Jnne ward Nū choms dz ſich die fraw etwas verſtuͦnd vnd wegert des ſo ſeer zewiſſen war vmb ſÿ alſ traurig wärn das ſew ir des fürbas nicht | [97va] verhelen chunden vnd muͦßten ir ſagen des erchom die fraw außermaſſen ſeer vnd klagt gar clägeleich mangen tag da wegund ſÿ d9 Ritter tröſten als er peſt chund vnd ſprach fraw nicht klagent ſo ſeer vnd ſchönt ewer pas wann ir tuͦt vnd wedenkt das das Reich alles nür euch warte̅t iſt die weil ir lebt da von laund ewer chlag vnd reit wir zuͦ dem hus da ewer pruͦder iſt vnd weſech wir das er koſtleich beſtatt vn̅ begraben werd vnd Reitt dar nach wider zuͦ hoff vnd vnderwindent eüch ew̅s erbs das das nicht in frömder lewtt hand chöm Der Ratt geuiel der frawe̅ vn̄ machten ſich auff vnd Ritten da ſÿ den her̅e̅n̅ fundn̄ vn̄ weſtatteten in gar reichleich Vnd da daz nū | [96vb] Alles volbracht ward da cherten ſÿ gän hoff vnd die fraw vnderwand ſich des Reichs dar zuͦ ſi pillich erb was [9] Nu̅ was ein hertzog zuͦ Burgundia der sant erwer vnd mächtig poten an die frawe̅ das ſi in gerücht ze man nemen vnd da die fraw die potſchafft vernam die ſprach Jch hab noch als nicht muͦt das ich cheine̅ man nämen well da das die poten v’name̅ die ſchieden von dannen vnd ſagten irem herrn̅ was in die fraw zuͦ antwürtt geben hett der ward da von erzürnt vnd ſprach ſeÿtt dzas ſÿ mich alſo geſchmacht hat Sol ſÿ ſicher ires Reichs lützel gefrewt werden vnd macht ſich dar nach kürtzlich auff vnd zoch mit groſſer macht in ir Reich vnd betwang das v̈ber haupt vn̅ tet ir ſo groſſen ſchaden das die fraw entweichen | [97ra] muͦßt Jn Ein Stat die was gar vest vnd wolbefritt vn̅ dar ob lag ein haus das was ſo veſt das ſich dar an niemant ſatzt das er es betwingen wölt das ſelb haus mitſampt der ſtat nam die fraw ein [10] Nu̅ laz wir die frawe̅ vnd ſagten wa das chind auff dem mer hin cham das flozz durich manig land vnd chom fürletz als es got wolt zuͦ eine’ abteÿ Nū was der abt des ſelben kloſters durich luſtes willen geuarn̅ auff das mer vn̅ viſcht da mit ſeinem Angell vnd da er das drüchlein von verrn̅ her flieſſen ſach der eilt dar gegen vnd huͦb das auff vnd legt das in das ſcheff vnd eilt da mit zuͦ dem land vnd prach das auff vnd da er das chind alſo ſchönes erſach der ward des Auß der maſſen fro Awer der Tauell da er die | [97rb] las der ward er wider laidig Jedoch eilt er mit dem kind zuͦ dem tauff vnd da es getaufft ward da gab er es eine’ viſcherinn zuͦ ziechen die auch nür des nächſten tags vor eines chindes geneſen was vnd gab dar zuͦ den knollen goltz den er da peÿ gefu̅dn̄ hett [11] das chind ward ſchon ertzogen vnd ward von Allermänichleich lieb gehabt vnd da es zuͦ ſiben Jaren chom da Schikt er es zuͦ der lernūg dar lernt es gar faſt vnd wa’d von den münchen gar gütleich vnderweiſt wān ſÿ Jm gar hold waren [12] vnd da er zuͦ ſeine̅ Jarn chom da choms eins tags alſo das er ſich mit des viſchers ſun gar ſer zertruͦg vnd wurden ſich des mit Einander ſchlachen da chom̅ des viſchers ſun | [97va] Waine̅t zuͦ der muͦt9 vnd klagt das in ſein pru̅der geſchlagen hett da lieff die muͦter zornige her aus vn̅ străfft den knaben vnd in dem zorn̄ hiezz ſÿ in eine̅ fündlinch da das der knab erhort der fragt der nach fleißlich vnd ſprach liebe fraw ſag an pin ich nicht auch dein ſun da ſagt ſÿ Jm Er wär Jnndem waſſer funden nd weſt niemāt wer er wär oder von wannen er wär des ſchampt ſich der knab [13] vn̅ eilt zuͦ dem Abt vn̄ ſprach Lieber herr ich hab alltzeÿtt wollen wän es wär der viſcher der mich erzogen hat mein vater nū hab ich vernom̅en das des nicht iſt nun dank ich euch vaſt alles guͦtz das ich vnuerdient von euch enphange̅ han wann ich des muͦt hab ob mir das ew’ hilff | [97vb] zeſtatten chöm Jch well alſ lang vmb ziechen in allen landen ob ich villicht ervarn chünd von wannen ich chomen pin Des ercho̅ der abt gar ſer vn̅ ſprach du haſt dich gen allen meine̅ prüdern̄ verdient dz ſÿ dir all gar hold ſind dauō weleib hie wenn ich v9ſich mich das du nach meinem abganchk von in zeapt erwelt wirdeſt dar auff du pillich harreſt Des Antwurt der knab vn̅ ſprach herr des geſchicht nicht ich will mich ÿe dar nach arbaÿtten ob ich verneme̅ chünd wer mein vat’ ſeÿ vn̅ da der abt ſeine̅̅ ernſt erſach da fuͦrt er Jn in ſein chamer vn̅ ſagt Jm aller ſach wie er Jnn dem Trüchlein gefunden wär vnd zaigt Jm die Tauell vnd ſprach diſew tafell hat ma̅ peÿ dir ge| [98ra] funden dar an du wol vindeſt wer du ſeÿest vn̄ da der knab die geſchrifft gelaz des erchom er ſer vnd ſprach nun iſt es pöser wenn vor Jch hör das ich vo̅ einem pruͦder vnd einer Schweſt’ chome̅ ſeÿ Aber wer oder wa ſi ſein das iſt mir vnbechant vnd da vo̅ ſeit ir doch ander guͦt an mir getan habt So helfft mir noch das ich vertig werd Da der abt vernam dz er ÿe nicht anderſ wolt der Richt Jn aus mit aller notdurfft vn̅ ſchichkt in gän Jeruſalem das er da Ritter würd [14] vn̅ da er wider von dannen chert vnd auff das mer chom Da ſchluͦg in d’ wind mit gewalt zuͦ der Statt dar inn ſein muͦter was Aber wes die ſtatt oder das land wär das weſt er nicht vn̅̅ da er alſo zuͦ der ſtat chom | [98rb] Da ſtuͦnd er von ſcheff vnd Raÿtt mit ſeine̅ dienern inn die ſtat vnd fragt hintz dem peſten wirt da Raÿtt Er zuͦ vnd da ſÿ des abentz ob dem tiſch ſaſſen da fragt er den wirt wer der ſtat gwaltig wär der ſagt im wir hetten eine̅ frūme̅ h’rn̅ einen chaiſer der iſt ander varſt vart von dem hailigen grab geſtorben vnd der hat chainen Erben gelauſſen zuͦ dem Reich wenn ein Schweſter die hat ditz land Jnn gehabt Nun hat ir ein hertzog von Burgundia das gantz land verhert vnd angewunnen dar vmb das ſÿ in nicht zemān haben wolt vnd ſitzt des gantzen landes nu̅ man̅ig Jar geruͦt Da pat der Ritter den wirt das er des morgēs zuͦ d’ frawe̅ | [98va] gieng vnd ab ir erfur wär das ſÿ Jm ſein volk verſölden wölt ſo wölt er mitſampt irer macht wider Jren veind den hertzogen ziechen des morgens volbraucht der wirt des in der Ritter gepeten hett das was die fraw gar fro vnd hiezz in für ſÿ chome̅ vnd da er für ſeÿ cham da enphieng ſÿ Jn ſchon vnd dankt Jm ſeine’ trewe̅ das er gerücht hett zuͦ ir zecheren vnd enphalch irem hofmaiſter das er ims erput als er peſt chund nū wolt der Ritter nicht lenger peÿtyen vn̅ ſchikt ſich des morgens mit allem ſeine̅ her zuͦ dem ſtreÿtt das ſelb tet der hertzog auch vnd zugen des gän ein ander vnd ward des tags veintlich geſtriten vo̅ paiden tailen Aber d’ Ritter prach alſ offt durich das her vntz er an den | [98vb] Hertzogen cham vnd da er in vand da ſchluͦg er in zetod vnd da des ſein herr vernam die cherten da auff die flucht vnd der Ritt’ wehabt dz veld vnd zoch dar nach mit groſſen frewde̅ mit ſeine̅ her in die Stat vn̅ ward von Allermäniclich ſchon Enphangen nū arbait ſich der Ritter nicht lang vnd gewann all die ſtett vnd hewſer wider die di fraw vor verlorn̄ hett vnd da er der frawe̅ ir land alles von den veinden gewunnen hett [16] da vordert er annden hoffmaiſter ſeine̅ ſold wann er fürbas muͦt hett da ſprach d’ hofmaiſter herr ich will gann vn̅ will es meiner frawen ſagen wann ir wol mer verdient habt wenn ewer gedingter ſold iſt da vo̅ ich euch nicht waiß zelone̅ vnd gieng da mit zuͦ d9 frawe̅ vn̅ ſprach fraw ich hab | [99ra] vernome̅ der Ritter der vns ditz gantz Jar peÿ geſta̅de̅ iſt mit ſeiner hilff wie der vo̅ vns chern̅ wöoll vnd vodert ſeinen ſold nū wiſt ir wol was wir v̈bels da vo̅ enphangen haben das wie nicht eine̅ herrn̅ haben nū will ich euch mein geuallen ſagen dem mügt ir dennoch volgen ob ir welt Jch verſtan das ir an man nicht wol weleiben mügt nū habt ir ſelb guͦtes genuͦg dauō ir nach guͦt icht heiraten dürfft nū hat euch diſer Ritter vaſt gedient vn̅ hat dar vmb leib vnd guͦt gewagt da mit er euch ann ew̅n veinden gerochen hatt vn̅ hat das zuͦ eine̅ lobleiche̅ end pracht da vō wäre mein Rautt das ir diſem Ritter alſo lonet das ir in nempt zeman da mit das land fürbas peÿ friden beleib dar v͂ber Antwürtt | [99rb] die fraw vnd ſprach Sÿ wölt ſich dar v͂ber chürtzleich bedenken vnd wölt Jm des Jnner dreien tagen ein antwurt geben vnd da der tag der Antwurt cham da was ſÿ willig des hofmaiſters Rautt zuͦ volbringen vnd ſant nach allen herrn̅ die vmb ſeÿ die nachent geſëſſen warn̅ vn̅ nam den Ritter mit groſſen frewden [17] vnd da ſÿ alſo mit fröden ettleich zeÿtt gelebt heten vnd cho̅s eins tags da der herr an ainem geiäid was das ein diern̄ die frawe̅ fragt ob ſÿ den herrn̅ peÿ iren tagen nie gelaidigt het die fraw ſprach peÿ meine̅ tagn̄ nie Jch wänn halt das ma̅ zwaÿ wirtleutt in aller werlt chaum find die pas veraint ſein Aber ains weger ich das du mir ſagst waru̅b du ſein geuragt haſt Des Antwürtt | [99va] die diern vnd ſprach Jch hab gemerkt an meine̅ herrn̅ das er alle tag nach dem vnd er geeſſen hautt in ſein chamer fröleicher gautt vnd gautt dar nach wainēt mit groſſer clag her aus vnd wäſcht dann die Augen das ir es an Jm nicht erchent da das die fraw v’nam die gieng pald Jnn die ſelben chamer vnd ſuͦcht die gantz aus ob ſÿ icht find das in zuͦ ſölicher klag geüben möcht vnd doch zuͦ ju̅gſt vand ſÿ die tauell die ſÿ zuͦ jm in das drüchlein gelegt hett vnd die fraw ſÿ mit irn̅ henden geſchriben het vnd da ſÿ die tauell alſo ercha̅t des erchom ſÿ gar ſeer vn̅ wedacht diſ tauell mag chainem menſchen nicht worden ſein Es ſeÿ dann mein ſun vnd Jndem gedanken viel ſÿ nider vnd | [99vb] All ir krafft Entwaich ir von irem leib vnd ward Schreÿen mit klägleicher Stimm Wee mir Armen das ich in diſ welt ÿe chömen vn̅ geporn̄ pin das nicht mein muͦter vor dem tag meiner gepürd mitsampt mir verſchaiden iſt vnd da das ingeſind die chlag alſo erhört die eilten zuͦ ir vnd funden ſÿ ligent auff der erd vn̅ chunden chainer Red vo̅ ir bechuome̅ wenn das ſÿ ſprach v̈ber lank iſt das ir mein lebe̅ lieb habt ſo eilt pald war ir meinen herrn̅ vindet vn̅ ſagt Jm das er chom [18] vn̄ ſÿ inn ſöllicher kranchkait vand der erchom des gar ſer da ſprach die fraw haÿß alle die aus gann die hinn ſind vnd weleib allain hinn da das geſchach das ſÿ alle auß warn̅ da ſprach die fraw O lieber herr Jch weger von dir zuͦ wiſſen wer | [100ra] vnd von wannen du ſeÿest vnd wer dein fründ ſeÿent des wundert in ſer vnd ſprach Fraw ich kan euch anderst nictht geſagen wenn das ich eines nötigen geſchlächts pin vn̅ von verren lande̅ da ſprach aber die fraw iſt das du mir es nicht chüntlich ſagest daz iſt ein ſach meines todes vnd da der herr iren Ernſt erſach vn̅ erhort der Sprach ſo ſült ir fraw wiſze̅ daz mich ein At zärtlich erzogen hat von dem hab ich vernomen daz ich in ainer truchen auff dem mer gefunden ſeÿ da das die fraw erhort die ſprach wo iſt dir diſe Tauell worden vnd zehand da er die tauell erſach viel er mit groſſer klag zuͦ de’ erd da ſprach die fraw mit haiſſen zächern vn̅ mit groſſe̅ baid laid O Sun Jnn die selb druchen da du von ſagſt hab ich dich gelegt vn̅ diſew tauell die du ſichſt vnd ich | [100rb] hab dich gepert vnd piſt gweſen mein Sun vn̅ piſt nū mein ma̅ vnd mein herr vnd piſt ein ſun meines pruͦders da vo̅ ach vnd wee mir arme̅ weib das ich auf diſew welt ÿe geporen pin Seitt als vil v̈bels an mir volbracht wirt vn̄ iſt wë das ich nit langeſt vertzeret pin daz mich chain aug an ſäch vnd das ich wär alz ich au diſ welt nie wär geporn̄ O got mein h’r hie iſt mein ſun vn̅ mein man vnd der ſun meins pruͦders Auch klagt der herr gar ſenftlich vnd ſprach Jch want Jch wär not entgangn̄ nu̅ pin ich laider Jnndas netz des veints geuallen dauō iſt mir not das ich weklag meine̅ prechen wan̅ hie iſt mein muͦt’ vnd mein weib nempt war wie mich der veint ver|[100va]Schloſſen hat vnd da die fraw den groſſen jamer des herrn̅ ſach die ſprach lieb’ herr Jch hab mir gedacht das ich für vnſer ſünd Alle die tag meins lebe̅s Pillgerein fert gan well vn̅ walt du des Reichs der ſprach das geſchicht nit [25] Aber ains ſüllen wir tuͦnn vnd ſennden wir nach aine̅ kluͦgen peichtigen vnd bechennen wir vnſer ſchuld vn̅ enphachen dar v̈ber gottes leichnam vn̅ was denn got mit vns meint das geſchech der Rautt geuiel der frawen wol vnd da der prieſter chom vn̅ ir peicht ze paider ſeÿte̅ gehört hett vnd ee sey ſy gottes leichna̅ enphie̅ge̅ Sprach ir iedes O herr Jh̅u̅ x̄ȳē hab parmung v̈b’ vnſer ſchuld durich deins hailigen pluͦtes willen das du vmb alz menſchlich geſchlächt v’goſſen | [100vb] havst Vnd da das geſchach da horte̅ ſÿ ein stimm die ſprach Ewer ſünd ſind euch vergeben vnd ebphiengen gottes leichna̅ gar mit großer andacht vnd lebten dar nach vntz annden dritten tag vn̅ verſchieden paidew ſälichleich vnd nach irm tod ward groſſew klag vm̄ ſew von Allermänichleich

Notre traduction de D2-2 (2024)

La femme qui fit mettre dans un coffret et jeter à la mer l’enfant qu’elle avait eu avec son frère

[1] Marcus était puissant. Il avait un fils et une fille. Il arriva un jour qu’il tomba malade. En comprenant qu’il allait mourir, il ne fit qu’une seule chose : confier sa fille à la loyauté de son fils en lui disant de s’occuper d’elle avec magnificence. Après avoir accompli cela, il se tourna contre le mur et décéda. Sa mort provoqua une profonde lamentation parmi le peuple et son fils le fit ensevelir dignement. [2] Ensuite, son fils gouverna le royaume puissamment et traita sa sœur avec dignité et splendeur l’obligeant à s’asseoir auprès de lui dans un précieux fauteuil même quand il avait des convives plus âgé. Elle dormait aussi toutes les nuits dans la même chambre que lui. [3] Il arriva une nuit qu’une telle tentation s’empara de lui qu’il lui sembla s’il n’accomplissait pas sa volonté avec sa sœur, cela causerait sa mort. Il se leva de son lit, alla auprès de sa sœur, la réveilla et lui dit son intention. Elle eut très peur, le repoussa et dit : « Mon frère, rappelle-toi que mon père m’a confiée à ta loyauté. Renonce donc à telles pensées qui nous conduiraient toi et moi au péché et au déshonneur. » En entendant cela, le frère dit : « Il faut que j’accomplisse ma volonté maintenant ou je suis un fils de la mort. » Il la saisit cruellement et la soumit avec violence pour accomplir sa volonté. Après ces faits, il s’éloigna d’elle. Elle pleura pour sa part amèrement et vécut dans un profond chagrin. Mais son frère la consola beaucoup et la traita dignement à tous égards comme il l’avait fait précédemment. [4] Il arriva un jour alors qu’elle était attablée auprès de lui qu’il la regarda et lui dit : « Ma chère sœur, comment cela se fait-il que tu aies pâli et complètement perdu ton teint ? » Elle lui répondit respectueusement : « Ne t’étonne pas car je suis enceinte. » En entendant cela, le frère eut très peur et perdit toute joie. En remarquant cela, la dame parla : « Mon frère, il ne faut pas que tu réagisses ainsi. Écoute mon conseil et s’il te plaît tu le suivras. Tout près d’ici habite un chevalier dont mon père a toujours suivi le conseil. Il est sage, loyal et discret. S’il te plaît, envoie le chercher et confions-lui notre chagrin pour qu’il trouve peut-être une bonne solution susceptible de nous épargner l’opprobre. » Ce conseil lui plut beaucoup. [5] Ils envoyèrent chercher le chevalier. À son arrivée, il dut jurer de garder pour lui ce qu’ils lui diraient. Cela accompli, ils lui expliquèrent toute la situation, à savoir la folie qu’ils avaient commise, et lui demandèrent conseil. Après être réfléchi un moment en silence comme font les sages, il dit enfin : « Après vous avoir écouté, je vous donne mon avis. Vous devez vous préparer comme si vous vouliez vous rendre au Saint-Sépulcre. Quand vous serez prêt, vous vous en remettrez à ma loyauté en me confiant la dame et le royaume devant tout le monde. Je ferai alors tout, conduirai la dame chez moi et ferai en sorte que personne d’autre que mon épouse qui est très discrète s’occupe d’elle. Quand la dame atteindra le terme de sa grossesse, je la ramènerai ici pour qu’elle gouverne ensuite le royaume jusqu’à votre retour. » Ce conseil plut beaucoup à l’empereur. [6] Après avoir tout accompli, il se mit en route pour Jérusalem. Le chevalier prit alors en charge la dame et le pays, conduisit la dame chez lui et la confia à son épouse qui s’occupa d’elle avec sollicitude et tout fut gardé secret. [7] Quand la dame atteignit son terme, elle accoucha d’un beau garçon. En apprenant cela, le chevalier se rendit auprès d’elle et dit : « Cela me plairait beaucoup si nous faisions secrètement venir un prêtre pour baptiser l’enfant afin qu’il ne s’égare pas sans baptême. » La dame refusa de suivre ce conseil et fit faire un coffret bien étanche. Quand il fut terminé, elle y posa l’enfant et mit à côté de lui une tablette avec cette inscription : « Sache que cet enfant vient d’un frère et d’une sœur et n’est pas encore baptisé. Veille donc pour l’amour de Dieu à le faire baptiser. Sous sa tête tu trouveras une quantité d’or pour l’élever jusqu’à l’âge adulte et à ses pieds une quantité d’argent pour lui faire faire des études. » Et elle couvrit l’enfant d’une noble toile, fit bien fermer le coffret pour que l’eau n’y pénètre nullement et ordonna au chevalier de le porter, de le jeter à la mer et de le laisser dériver au gré des flots. Le chevalier exécuta cet ordre, jeta le coffret à la mer et resta pour le suivre des yeux jusqu’à ce qu’il soit hors de sa vue. [8] Il retourna alors chez lui et rencontra un messager qui lui dit que l’empereur était mort au retour du Saint-Sépulcre. Le chevalier eut très peur et le raconta à son tour à son épouse qui pleura beaucoup cette mort tout en la gardant secrète pour que la dame ne l’apprenne pas pendant huit jours. Il se trouva que la dame, soupçonnant quelque chose, désira si ardemment savoir pourquoi tous deux étaient si tristes qu’ils ne purent pas le cacher plus longtemps et durent le lui dire. La dame fut saisie d’un extrême effroi et se lamenta longtemps. Le chevalier la consola de son mieux et lui dit : « Ma reine, ne vous lamentez pas tant et épargnez-vous mieux que vous le faites. N’oubliez qu’il vous faudra gouverner le royaume tant que vous vivrez. Cessez donc vos lamentations et prenez un cheval pour aller à la résidence où se trouve votre frère. Veillez à ce qu’il ait de magnifiques obsèques et qu’il soit enterré. Revenez ensuite à la cour et assumez votre héritage pour qu’il ne tombe pas entre les mains d’un étranger. » Ce conseil plut à la souveraine. Ils se mirent en route, se rendirent à l’endroit où ils trouvèrent le seigneur et le firent ensevelir dans une tombe avec magnificence. Une fois tout cela accompli, ils retournèrent à la cour et la souveraine prit en charge le royaume dont elle était la légitime héritière. [9] Il se trouva qu’un duc de Bourgogne envoya d’honorables et puissants messagers à la dame pour qu’elle accepte de l’épouser. En apprenant cela, la dame dit : « Je n’ai pas encore l’intention de me marier. » Après avoir entendu cette réponse, les messagers partirent et dirent à leur seigneur ce que la dame leur avait répondu. Il s’indigna et dit : « Puisqu’elle me rejette de la sorte, elle profitera certainement peu de son royaume. » Peu après, il se mit en marche, envahit son royaume avec une grande armée, le vainquit totalement et lui fit un tel ravage qu’elle dut se réfugier dans une cité qui était solidement et fermement fortifiée. Elle renfermait un château tellement inexpugnable que personne ne se résolvait à le soumettre. La dame prit possession de ce château et de cette cité. [10] À présent nous allons abandonner cette dame pour expliquer où l’enfant arriva au gré des flots. Il vogua à travers de nombreux pays et finit par atteindre une abbaye par la volonté divine. Pour se divertir, l’abbé de ce monastère était parti en mer pour pêcher à la ligne. En voyant s’approcher le coffret de loin, il se dépêcha de le récupérer, le souleva, le mit dans sa barque, retourna précipitamment à la côte et l’ouvrit. En découvrant le bel enfant, son cœur s’emplit d’une joie immense, mais en lisant la tablette, il s’affligea et se dépêcha de porter l’enfant sur les fonts baptismaux. Après l’avoir baptisé, il le confia à une pêcheresse pour qu’elle l’élève. La veille, elle avait accouchée d’un enfant. Il lui donna aussi la quantité d’or qu’il avait découverte à côté de l’enfant. [11] Celui-ci fut élevé et fut aimé de tous. Quand il eut sept ans, l’abbé l’envoya aux études. Il apprit très vite et fut instruit très bien par les moines car ils l’aimaient beaucoup. [12] Quand il eut grandi, il arriva un jour, alors qu’il se disputait avec le fils du pêcheur, qu’il en vint aux mains avec lui. Le fils du pêcheur accourut à sa mère en pleurant et se plaignit en disant que son frère l’avait frappé. Sa mère sortit alors en courant, réprimanda le garçon et sous le coup de la colère le traita d’enfant trouvé. En apprenant cela, le garçon l’interrogea avec insistance et demanda : « Ma chère dame, dis-moi, ne suis-je pas ton fils comme lui ? » Elle lui expliqua alors qu’on l’avait découvert sur l’eau et que personne ne savait qui il était ou d’où il venait. Le garçon en eut honte, [13] se dépêcha d’aller voir l’abbé et dit : « Mon cher maître, j’ai toujours cru que le pêcheur qui m’a élevé était mon père. Je viens d’apprendre qu’il ne l’est pas. À présent, je vous remercie beaucoup pour tout ce que j’ai reçu de bien de vous sans le mériter, car j’ai l’intention, si vous m’apportez votre aide, de parcourir tous les pays pour essayer de découvrir d’où je viens. » L’abbé en eut très peur et dit : « Tu as fait ton devoir envers tous les frères de sorte qu’ils t’apprécient beaucoup sans exception. Reste donc ici car j’espère que tu seras élu abbé par eux après ma mort, ce que tu as légitimement mérité. » Le garçon répondit ceci : « Maître, cela n’arrivera pas. Je veux sans relâche m’efforcer d’apprendre qui est mon père. » En constatant qu’il était sérieux, l’abbé l’amena dans sa chambre, lui raconta en détail comment il avait été trouvé dans le coffret, lui montra la tablette et lui : « On a trouvé cette tablette à côté de toi. Tu y découvriras qui tu es. « En lisant l’inscription, le garçon eut très peur et dit : « La situation est encore pire qu’avant. J’apprends que je suis engendré par un frère et une sœur, mais ignore qui et où ils sont. Puisque vous n’avez accordé d’autres bienfaits, aidez-moi donc à me préparer. » En comprenant qu’il ne changerait pas d’avis, l’abbé l’équipa de tout ce dont il avait besoin et l’envoya à Jérusalem pour qu’il devienne chevalier. [14] Quand il repartit et gagna la haute mer, le vent le jeta violemment vers la cité où se trouvait sa mère, mais il ignorait cette cité et ce pays. En arrivant à cette cité, il descendit du navire, chevaucha avec ses serviteurs jusqu’à la cité, s’enquit du meilleur aubergiste et y alla. Le soir quand ils étaient assis autour de la table, il demande à l’aubergiste par qui la cité était gouvernée. Celui-ci lui répondit : « Nous avions un bon seigneur, un empereur. Il est mort au retour du Saint-Sépulcre. Il n’a laissé d’autre héritier pour l’empire qu’une sœur. Elle dirige ce pays. Or un duc de Bourgogne a dévasté et conquis tout le pays parce qu’elle refusait de l’épouser. Cela fait maintenant de nombreuses années qu’il occupe le pays tout entier. » Le chevalier demanda alors à l’aubergiste d’aller voir la souveraine le lendemain pour lui dire que si elle voulait le prendre à sa solde avec ses gens il partirait avec son armée pour affronter son ennemi le duc. [15] Le lendemain, l’aubergiste accomplit ce que le chevalier lui avait demandé. La souveraine s’en réjouit, le remercia pour la loyauté dont il avait fait preuve en allant la trouver et recommanda à son sénéchal de lui faire la meilleure offre possible. À présent, le chevalier ne voulant plus perdre de temps se prépara dès le lendemain pour le combat avec son armée. Le duc en fit de même et tous deux s’affrontèrent. Ce jour-là, les deux camps combattirent avec férocité. Or le chevalier fit des brèches dans l’armée au point de parvenir jusqu’au duc. Une fois arrivé jusqu’à lui, il le tua. En voyant cela, son armée prit la fuite et le chevalier remporta la bataille. Il entra ensuite en liesse dans la cité avec son armée et fut accueilli avec joie par tout le monde. Sans tarder, le chevalier gagna toutes les cités et tous les châteaux que la souveraine avait perdus. [16] Après avoir repris tout le pays de la souveraine à ses ennemis, il demanda sa solde au sénéchal, car il avait l’intention de partir. Le sénéchal dit alors : « Seigneur, je vais aller parler à ma souveraine, car vous avez mérité bien plus que la solde qui vous a été promise. C’est pourquoi je ne suis pas en mesure de vous récompenser. » Sur ce, il alla voir la dame et dit : « Madame, je viens d’apprendre que le chevalier qui vous a porté secours toute cette année a l’intention de nous quitter. Il réclame sa solde. Or je voudrais vous donner mon avis. Vous pouvez le suivre si vous voulez. Je constate que vous ne pouvez pas rester célibataire en toute sécurité. Or vous avez vous-même assez de biens pour ne pas avoir besoin de vous marier pour vous enrichir. Ce chevalier a rendu bien des services et mis sa personne et sa vie en péril pour vous venger de vos ennemis et obtenu un glorieux résultat. Mon conseil serait donc que vous récompensiez ce chevalier en l’épousant afin que votre pays reste en paix à l’avenir. » La dame répondit en disant qu’elle se donnerait un petit moment de réflexion et lui répondrait dans un délai de trois jours. Le jour de la réponse, la dame accepta d’accomplir le conseil du sénéchal, convoqua tous les seigneurs qui résidaient à proximité et épousa le chevalier dans la liesse. [17] Quand ils eurent vécu un certain temps dans la joie, il arriva un jour, alors que le seigneur était parti à la chasse, qu’une servante demande à la dame si elle avait un jour donné du chagrin au seigneur. La dame répondit : « Jamais une seule fois ! Je pense même qu’on ne trouvera pas dans ce monde deux époux qui soient mieux unis. Je souhaite cependant que tu me dises pourquoi tu me poses cette question. » La servante répondit : « J’ai remarqué que tous les jours après avoir mangé mon seigneur entre joyeux dans sa chambre, puis en ressort en larmes et avec un grand chagrin et s’essuie ensuite les yeux pour que vous ne remarquiez rien sur son visage. » Après avoir appris cela, la dame entra aussitôt dans cette chambre et la fouilla de fond en comble pour essayer de trouver la cause d’un tel chagrin. Elle finit par découvrir la tablette qu’elle avait déposée à côté de lui dans le coffret et que sa propre main avait couverte d’une inscription. En reconnaissant la tablette, elle eut très peur et se dit : « Personne n’a pu entrer en possession de cette tablette hormis mon fils. » Avec cette réflexion, elle s’effondra, perdit toute force corporelle et se mit à crier d’une voix pitoyable : « Malheur à moi, pauvre femme, d’avoir été mis au monde et d’être née ! Pourquoi ma mère n’est-elle pas morte avec moi avant le jour de ma naissance ? » En entendant cette plainte, les domestiques accoururent vers elle, la découvrirent étendue sur le sol et ne purent obtenir aucune parole d’elle. Au bout d’un long moment, elle dit : « Si vous tenez à ma vie, hâtez-vous de retrouver mon seigneur et dites-lui de revenir ! » [18] En la découvrant à son arrivée dans une telle langueur, il eut très peur. La dame dit alors : « Ordonne à tous ceux qui sont ici de sortir et reste ici tout seul. » Une fois que tous furent ressortis, la dame dit : « Ô mon cher seigneur, j’exige que tu me dises d’où tu viens et quelle est ta famille. » Il s’en étonna et dit : « Chère épouse, je peux seulement dire que je suis issu d’une famille indigente et originaire de pays lointains. » La dame reprit : « Si tu ne me dis pas la vérité, cela causera ma mort ! » En voyant et entendant qu’elle était sérieuse, il dit : « Chère épouse, sachez alors qu’un abbé m’a élevé avec tendresse. C’est lui qui m’a appris que j’ai été découvert dans un coffret en mer. » En entendant cela, la dame dit : « Comment as-tu eu cette tablette ? » Dès qu’il vit la tablette, il tomba à terre avec un profond chagrin. La dame dit alors sous de chaudes larmes et avec une immense douleur : « Ô mon fils, je t’ai déposé dans ce coffret dont tu parles et aussi cette tablette que tu vois. Je t’ai mis au monde. Tu étais mon fils et tu es maintenant mon époux et mon seigneur et un fils de mon frère. Malheur donc à moi pauvre femme d’être un jour née dans ce monde puisque tant de maux se sont réalisés par ma personne. Malheur à moi de n’avoir pas été consumée depuis longtemps pour qu’aucun œil ne me voie et pour que je ne sois jamais née dans ce monde ! Ô Dieu, mon Seigneur, voici mon fils, mon mari et le fils de mon frère ! » Le seigneur poussa aussi de pitoyables lamentations et dit : « Je croyais avoir échappé à la détresse et suis à présent malheureusement tombé dans les filets de l’ennemi. Il faut donc que je confesse mes défauts, car voici ma mère et mon épouse. Regardez comment l’ennemi m’a enfermé et encerclé ! » En voyant l’immense chagrin de ce seigneur, la dame dit : « Mon cher fils, j’ai décidé d’entreprendre un pèlerinage jusqu’à la fin de mes jours à cause de nos péchés. Toi, tu gouverneras l’empire ! » Il répondit : « Cela n’arrivera pas. [25] Nous devons au contraire faire une chose : faire venir un sage confesseur et confesser notre péché, puis recevoir le corps de notre seigneur. Que ce que Dieu nous réserve s’accomplisse ! » Ce conseil plut beaucoup à la dame. Le prêtre arriva et entendit leur confession à tous les deux. Avant de recevoir le sacrement, chacun d’eux dit : « Ô Seigneur Jésus-Christ, aie pitié de notre péché pour ta sainte Passion que tu as endurée pour le genre humain tout entier ! » Pendant qu’ils prononçaient ces paroles, ils entendirent une voix qui dit : « Vos péchés vous sont pardonnés ! » Ils reçurent le sacrement avec un immense recueillement, vécurent encore trois jours et moururent tous les deux dans la félicité. Tout le monde pleura leur mort avec un profond chagrin.