Chapitres de la version latine continentale des Gesta Romanorum

← Présentation

En 1872, Hermann Oesterley fonda son édition de la version latine continentale des Gesta Romanorum sur la version imprimée qui comporte 181 chapitres à partir de la troisième édition publiée vers 1473 à Cologne par Ulrich Zell (L6-3). Il édita 150 chapitres d’après la seconde édition publiée vers 1473 à Utrecht par Nicolaas Ketelaer et Gerard Leempt (L6-2), la prenant à tort pour l’édition princips (ch. 1-17, 19-151, p. 273-509), et 31 chapitres d’après la troisième édition et reproduisit ces derniers en italiques (ch. 18, 152-181, p. 311-313, 510-587). Il suivit toutefois partout l’ordre des chapitres de la troisième édition qui demeura inchangée jusqu’à la dernière édition de 1555 (L6-51). Entre parenthèses, il précisa le numéro du chapitre dans la seconde édition. Il emprunta les titres des chapitres à la troisième édition qui est la première à en comporter et les mit également en italiques. Les 102 chapitres suivants (ch. 182-283, p. 588-691) sont empruntés à des manuscrits latins qu’Oesterley ne précisa pas. Les 15 premiers d’entre eux relatent les mêmes récits que l’édition allemande publiée à 1489 à Augsbourg. Celle-ci contient 95 chapitres. Pour ces chapitres, Oesterley employa l’abréviation « germ. » pour « germanica », suivie du numéro de l’édition d’Augsbourg (ch. 182-196, p. 588-610). Les 87 derniers chapitres ne figurent dans aucune édition ancienne, qu’elle soit latine ou allemande. Oesterley les regroupa sous l’abréviation « app. » pour « appendix » (ch. 197-283, p. 610-691). Les 102 derniers chapitres sont dépourvus de titre latin. Oesterley dota l’ensemble des 283 chapitres de titres allemands (p. v-viii). Commodes pour leur brièveté, ils se sont imposés dans la littérature savante.

En 1890, Wilhelm Dick édita la même collection d’après le manuscrit d’Innsbruck ULB, Cod. 310, qui peut se décomposer en 223 chapitres. Leur ordre diverge considérablement de celui de l’édition d’Oesterley. À quelques exceptions près, le contenu des chapitres est le même dans les deux éditions. Dick omit toutefois les allégorèses. Il numérota les chapitres de 1 à 220 d’aprés leur ordre dans le manuscrit mais ne dota pas le dernier chapitre d’un numéro. Comme celui-ci est ajouté après le registre, il l’appela simplement “Anhang”. Les chapitre 76 et 77, qui correspondent globalement au chapitre 34 et 36 d’Oesterley, comporte quatre ajouts ayant des équivalents dans des sections partiellement différentes chez Oesterley (ch. 35/76b, 248/76a, 36a/77a et 36b/77b). Inversément, le chapitre 46 d’Oesterley est scindé dans l’édition de Dick et les deux parties permutées (ch. 46a/110 et 46/111). Dans ces cas, nous employons des lettres pour distinguer les chapitres. Les deux versions comportent plusieurs variantes du même récit. Dans ces cas, la double référence que nous employons permet de lever toute ambiguïté (ch. 16/33, 41/89, 41/124, 50/122, 50/186, 82/26, 90/28, 90/85, 100/84, 100/185, 111/34, 111/160, 115/19, 115/187, 117/27, 117/184, 165/109, 165/139, 167/114, 167/190, 192/164, 198/123, 236/123, 276/75). Le premier numéro est celui d’Oesterley.

Compte tenu des variantes, les éditions d’Oesterley et Dick comptent ensemble 296 chapitres différents. De nombreux manuscrits insèrent d’autres récits d’origine diverse. Les interpolations les plus courantes proviennent de l’Historia septem sapientum (HSS) qui compte 16 chapitres dans sa version complète, éditée en 1889 par Georg Buchner avec des titres brefs d’un seul mot mais sans numéroration des chapitres et en 2004 par Detlef Roth avec une numérotation de 0 à 15 et les mêmes titres de Buchner. Ces chapitres ont souvent insérés dans les Gesta Romanorum sans indication de leur origine, ressemblent formellement aux autres et sont numérotés avec eux de manière continue quand les chapitres sont comptés. De nombreux autres récits ne sont interpolés que dans un seul manuscrit des Gesta Romanorum. Dans ce cas, ils sont listés ci-dessous avec leur incipit. Quand ils sont interpolés dans au moins deux manuscrits des Gesta Romanorum, nous les dotons du sigle EX pour Extravagantes, suivi d’un numéro de 0 à 11 en fonction de leur incipit classé selon l’ordre alphabétique.

La liste suivante recense tous ces chapitres avec leurs débuts selon les éditions d’Oesterley, Dick et Buchner ou celle d’un manuscrit de référence. Les titres allemands sont principalement ceux d’Oesterley. Ils sont complétés par ceux de Dick et d’autres éditeurs. L’orthographe allemande est modernisée. Les titres s’inspirent de ceux de la traduction allemande de Winfried Trillitzsch (1979), plus explicites. Les citations latines sont normalisées pour les lettres i/j/y et u/v et pour la casse. La numérotation parallèle avec les abréviations « germ. » et « app. » est omise dans la mesure où elle est redondante.

Chapitres édités par Oesterley

Ch. 1/1 (L’enlèvement de la fille de l’empereur/Entführt und beschenkt/De dilectione) : Pompejus regnavit dives valde et potens, qui filiam unicam pulcherrimam habebat, quam ita tenerrime diligebat, quod pro ejus custodia quinque milites ei assignavit, ut contra omne periculum sub pena gravi eam custodirent/Pompeius regnavit dives super omnia ac potens, qui filiam habebat pulcherrimam, quam multum dilexit, in tantum quod pro sua custodia continue quinque milites dedit, ut sub pena gravi eam custodirent contra omne periculum.
Ch. 2/2 (Le fils miséricordieux/Zwei Brüder, Onkel/De misericordia et de cognatis subveniendis) : Titus regnavit, qui statuit pro lege sub pena mortis, quod filii parentes suos alerent/Gracianus regnavit, qui statuit pro lege sub pena mortis, quod filii parentes suos alerent.
Ch. 3/3 (Le salut de la femme adultère/Zweimal hinabstürzen, Justum judicium) : Quidam imperator regnavit, qui statuit pro lege, quod si mulier sub viro adulterata esset, sine misericordia de alto monte precipitaretur/Honorius regnavit, qui statuit pro lege, quod, si mulier esset sub viro adulterata, sine misericordia de alto monte precipitari deberet.
Ch. 4/4 (Les deux femmes enlevées/Zwei Frauen entführt/De justitia judicantium) : Cesar regnavit, qui statuit pro lege, quod si quis mulierem raperet et vi eam opprimeret, in electione mulieris esset, utrum vir mori deberet vel eam sine dote in uxorem duceret/Claudius regnavit, qui statuit pro lege, quod, si quis mulierem raperet et vi eam opprimeret, in eleccione mulieris esset, utrum mori deberet, vel eam in vxorem acciperet sine dote.
Ch. 5/5 (L’intelligente fille du ravisseur/Räubertochter/De sectanda fidelitate) : Rex quidam regnavit, in cujus imperio erat quidam juvenis a piratis captus, qui scripsit patri suo pro redempcione/Zenon regnavit, in cujus imperio erat quidam juvenis captus a pyratis. Scripsit patri suo pro redempcione.
Ch. 6/6 (La fidèle épouse/Totem Manne folgen/De sequenda ratione) : Erat quidam imperator potens sed tyrannus, qui quandam puellam regis filiam pulchram valde desponsavit. Facta desponsacione ambo adinvicem juramentum fecerunt, quod, si quis eorum prius moreretur, alter pre nimio amore se ipsum occidere/Valentinianus regnavit potens ac tyrannus, qui quandam puellam, regis filiam, pulcram valde desponsauit. Facta desponsacione cum ea per juramentum conduxit, quod, si quis eorum prius moreretur, alter pre nimio amore moreretur.
Ch. 7/7 (Le fils prodigue/Bruderneid/De invidia malorum adversum bonos) : Dioclesianus regnavit, in cujus imperio erat quidam miles generosus, qui duos filios habebat, quos multum dilexit. Junior filius contra voluntatem patris meretricem in uxorem duxit/Theodosius regnavit, in cujus imperio erat quidam miles generosus, qui duos filios habebat. Filius junior contra voluntatem patris meretricem desponsauit.
Ch. 8/8 (Les trois statues dépouillées/Statuen bestehlen/De vana gloria) : Leo regnavit, qui miro modo pulchras mulieres delectabatur videre. Unde fecit fieri in quodam templo tres imagines stantes et precepit omnibus in imperio, ut eas adorarent/Leo primus regnavit, qui miro modo delectabatur pulcras virgines videre. Unde fecit fieri in quodam templo tres imagines stantes et precepit, ut omnes eas adorarent.
Ch. 9/9 (La conversion du mauvais fils/Sohn stellt Vater nach/De naturali malitia per mansuetudinem superanda) : Alexander regnavit prudens valde, qui filiam regis Syrie in uxorem accepit, que filium pulcherrimum ei peperit. Crevit puer, et cum ad etatem legitimam pervenisset, patri suo semper insidias fecit et per omnia mortem ejus quesivit/Leo secundus regnavit prudens valde, qui pulcram filiam, puellam regis Syrie, in uxorem habebat, que peperit ei filium pulcherrimum. Crevit puer, et cum ad etatem legittimam pervenisset, patri suo semper insidias fecit et per omnia mortem ejus quesivit.
Ch. 10/11 (L’anneau de l’oubli/Ring der Vergessenheit/De oblivione) : Vespasianus regnavit, qui diu remansit sine prole. Tandem per consilium sapientum quandam pulchram puellam de longinquis partibus mundi in uxorem duxit et cum ea in patria extranea diu remansit et prolem ex ea genuit/Fridericus in civitate Romana regnavit, qui diu remansit sine prole. Et uxorem tandem per consilium sapientum quandam puellam pulcram valde de longinquis finibus mundi desponsavit et cum ea in patria ignota diu moram traxit et prolem ex ea genuit.
Ch. 11/10 (Giftnahrung) : Alexander regnavit potens valde, qui magistrum Aristotelem in suum doctorem habebat, qui eum in omni scientia instruebat (à COMPLETER)
Ch. 12/12 (Hundsquelle) : Otto regnavit, in cujus imperio erat quidam sacerdos lubricus, qui propter hoc subditos suos multociens perturbavit et per hoc scandalizati multum erant
Ch. 13/13 (C. D. M. R.) :Quidam imperator erat, qui pulchram uxorem habebat, quam miro modo dilexit
Ch. 14/14 (Vater oder Mutter folgen) :Dorotheus regnavit et statuit pro lege, quod filii parentes suos alerent et sustentarent
Ch. 15/Ø (Alexius) : Quidam imperator erat, in cujus imperio scil. in civitate romana fuit quidam juvenis nomine Alexius, filius Eufemiani nobilissimi Romani et in aula imperatoris primus
Ch. 16/33, variante de 192/164 (Sarkophag) : Legitur de quodam imperatore romano construente sibi basilicam optimam et fodiens in fundamento palacii, invenit sarcophagum aureum tribus circulis circumdatum et super sarcophagum talis erat superscripcio
Ch. 17/221 (Abibas) : Quidam imperator statuit pro lege, quod, quicumque volebat ei ministrare, ministerium ab eo obtineret, ita quod tres ictus in porta palacii daret, per quos cognosceretur, quod ministerium desideraret
Ch. 18/Ø (Julianus) : Quidam miles erat nomine Julianus, qui utrumque parentem nesciens occidit
Ch. 19/42 (Pompejus und Cäsar) : Legitur in gestis romanorum, quod erat quidam princeps Romanorum nomine Pompejus
Ch. 20/149 (Redde) : Conradus regnavit, cujus tempore erat quidam comes nomine Leopoldus, qui, iram regis metuens, cum uxore sua in silvam fugiens, in quodam tugurio latitabat
Ch. 21/44 (Wachsschrift) : Refert Justinus, quod cives Lacedemonie simul conspiraverunt contra regem suum et prevalentes contra eum de civitate sua eum expulerunt et a toto regno
Ch. 22/45 (Isis und Serapis) :Narrat Augustinus, quod, quando Egypcii olim volebant deificare Isidem et Serapem, isto modo processerunt
Ch. 23/47 (Herz unverbrennbar) : Beatus Augustinus refert, quod mos antiquus erat, quod corpora imperatorum post mortem eorum comburerentur et cineres in eminenciori loco collocarentur
Ch. 24/48 (Garten des Magiers) : De quodam mago narratur, qui habuit quendam ortum pulcherrimum, in quo erunt tot flores redolentes, tot fructus* suaves, tot di vicie et delicie, quod valde delectablie fuit ibi esse
Ch. 25/50 (Stab und Tasche) : Quedam domina nobilis paciebatur multas injurias a quodam tyranno, qui vastabat ejus terram
Ch. 26/52 (Zweierlei Tuch) : Regina quedam nobilis de servo rustico concepit filium
Ch. 27/55 (Strafe) : Quidam imperator erat dives valde ac potens, qui unicam filiam habebat pulchram valde et oculis hominum graciosam, quam miro modo dilexit, intantum quod quinque milites pro sua custodia assignavit
Ch. 28/61 (Weinendes Hündlein) : Imperatrix quedam erat, in cujus imperio erat quidam miles, qui nobilem uxorem et castam atque decoram habebat
Ch. 29/29 (Schinden) : Erat quidam imperator, qui statuit pro lege, quod sub pena gravi quilibet judex recte judicaret, et si contrarium faceret nullo modo misericordiam inveniret
Ch. 30/65 (Triumph) : Rex quidam erat, qui statuit pro lege, quod victori de bello redeunti fieret triplex honor et tres molestie
Ch. 31/66 (Alexanders Begräbnislat. 31Legitur de morte Alexandri quod antea plurimi philosophi ad eum convenerunt, de quibus unus dixit
Ch. 32/68 (Wurmfrei) : Refert Seneca, quod in corporibus venenosis propter maliciam veneni et nimiam frigiditatem nullus vermis nascitur, sed si percussa fuerint fulmine, post paucos dies vermes producunt
Ch. 33/69 (Hängebaum) : Refert Valerius, quod homo quidam nomine Peratinus flens dixit filio suo et omnibus vicinis suis
Ch. 34/76 (Aristoteles’ Lehren) : Legitur de rege Alexandro, qui habebat Aristotelem magistrum, de cujus doctrina multum profecit et multas virtutes ab eo didicit
Ch. 35/Ø (Friedenslamm) : Legitur in gestis Romanorum, quod talis erat consuetudo, quod cum formari deberet aliqua pax inter magnos, inter quos discordia erat, ascendebant montem magnum et altum et ducebatur agnus et occidebatur et in conspectu eorum sanguis ejus effundebatur in pacis reformacionem, in signum quod quicumque illorum pacem dissiparet, de eo magna vindicta reciperetur et sanguis ejus effunderetur
Ch. 36/77 (Was ist der Mensch) : Legitur de quodum rege, qui ante omnia naturam hominis desiderabat scire
Ch. 36a/77a (La perdrix/Ø) : Perdix habens pullos suos, sciens venatorem appropinquare nido
- Ch. 36b/77b (Bucéphale/Ø) : Refert Solinus de mirabilibus mundi quod Alexander magnum habuit quendam equum cujus erat talis consuetudo qud quando erat armatus at paratus ad bellum
Ch. 37/78 (Achat) : Refert Plinius, quod aquila in altum volat et nidificat, cujus pullis insidiatur serpens quidam, qui vocatur pervas
Ch. 38/81 (Brieftaube) : Legitur quod tempore Henrici imperatoris secundi, cum quedam civitas obsessa fuisset ab inimicis suis, antequam inimici venerant ad civitatem, quedam columba in civitate descendit, circa cujus collum invente sunt littere, quas deferebat, talis sentencie
Ch. 39/86 (Feindliche Brüder) : Legitur in gestis Romanorum, quod inter duos fratres tanta erat discordia, quod unus frater omnes terras alterius destruxit
Ch. 40/87 (Puls) : Legitur, ut dicit Macrobius, quod erat quidam miles qui habuit uxorem suam suspectam, quod plus unum alium dilexit quam ipsum, propter aliqua audita et visa
Ch. 41/89 (Codrus) : Cosdras imperator Atheniensium contra Dorenses pugnaturus congregavit exercitum, et super eventu belli consuluit Apollinem
Ch. 41/124: Idem/
Ch. 42/92 (P. S. R. F.) : Refert enim Valerius, quod in Roma vidit in una columpna quatuor litteras, quarum quelibet ter scribebatur, tres P P P, tres S S S, tres R R R, tres F F F
Ch. 43/97 (Curtius) : In medio Rome in quodam loco aperta est semel terra et hyancia infra patuerunt
Ch. 44/98 (Dehnbares Glas) : Tiberius regnavit, qui ante sumptum imperium erat prudens ingenio, clarus eloquio, fortunatus in bello, sed post resolutus milicie artibus nulla bella gerens populum romanum graviter afflixit, filios proprios pluresque patricios et consules interfecit
Ch. 45/103 (Schießen) : Erat quidem rex nobilissimus sapiens atque dives, qui uxorem habuit predilectam, que debite dilectionis immemor tres filios juxta regem genuit, qui semper erant regi rebelles et in nullo ei similes
Ch. 46/111 (Glasasche) : Julius narrat, quod in mense Majo exiit in quoddam nemus, in quo steterunt septem arbores plene foliis, decore aspectu, et tot frondes collegit, quod portare nequivit
Ch. 46a/110:
Ch. 47/116 (Heilige drei Könige) : Rex Danorum ad tres reges, qui stella duce ab Oriente Jherosolimam venerunt et Christo nato munera obtulerunt, devocionem habebat eosque in suum hospicium invocabat
Ch. 48/117 (Perillus) : Refert Dyonisius, quod cum Perillus eris artifex Falaridi regi tyranno crudeli, qui Agrigentinos depopulabatur et exquisitis tormentis implicabat, obtulisset ejus crudelitati nimis aptum quendam eneum taurum noviter per se factum in latere latenter habens ostium, per quod immitterentur homines morte puniendi, ut supposito igne cremarentur
Ch. 49/121 (Rosimilla) : Paulus Longobardorum historiographus refert, quod Conanus rex Ungariorum obsedit in foro Julii castrum dictum Sondat
Ch. 50/122 (Zaleucus) : Refert Valerius, quod Zelongus consul edidit pro lege, quod, si quis virginem defloraret, utrumque oculum amitteret
Ch. 50/186:
Ch. 51/127 (Fliegen) : Refert Josephus, quod Tiberius Cesar requisitus, cur provinciarum presides diu teneret in officiis, respondit per exemplum
Ch. 52/130 (Fabius, einziges Gut) : Refert Valerius, quod Fabius redemerat captivos Romanorum promissa pecunia, quam cum senatus dare nollet, ipse fundum unicum habens vendidit et promissum premium solvit, volens se pocius patrimonio privare, quam propria fide inopem esse
Ch. 53/131 (Dionysius und die Alte) : Valerius Maximus refert, quod cum omnes Syracusani mortem Dyonisii optarent regis Sicilie, quedam femina senectutis ultime sola matutinis horis deos oravit, ut sibi rex superstes fieret in hanc vitam, cujus oracionis causam Dyonisius admirans ab ea quesivit
Ch. 54/132 (Marmortor) : Imperator Fredericus secundus unam portam marmoream construxit miro opere super pontem aque fluentis prope Caponam, in qua imperator sculptus fuit in majestate cum duobus aliis judicibus
Ch. 55/134 (Justitia – Pax) : Rex quidam nobilis quendum filium formosum, sapientissimum, strenuissimum, graciosum et amorosum habebat, et quatuor filias habuit quarum nomina hec erant
Ch. 56/Ø (Fürst und Kaufmann) : Quidam princeps erat qui multum delectabatur venari
Ch. 57/143 (Focus) : Titus in civitate romana regnavit, qui statuit pro lege, quod dies primogeniti sui ab omnibus sanctificaretur, et quicumque diem nativitatis filii sui per opus servile violaret, morte moreretur
Ch. 58/144 (Drei Wahrheiten, frei) : Rex quidam regnavit nomine Asmodemus, qui statuit, quod quicumque malefactor captus esset et coram judice ductus, si tres veritates posset dicere tam veras, contra quas nullus posset objicere, quantumcumque malefactor vitam suam obtineret cum tota sua hereditate
Ch. 59/148 (Jovinianus) : Jovinianus imperator regnavit potens valde, qui cum semel in stratu suo jacuisset, exaltatum est cor ejus ultra quam credi potest, et in corde suo dixit
Ch. 60/153 (Spielball) : Quidam rex erat, qui filiam unicam pulchram et graciosam nomine Rosimundam habebat
Ch. 61/154 (Socrates heiratet) : Claudius regnavit, qui unicam filiam habebat graciosam et decoram valde; qui cum semel in stratu suo jacuisset, intime de filia sua cogitabat, quomodo eam promovere posset
Ch. 62/155 (Florentina) : Cajus regnavit prudens valde; in ejus regno mulier quedam erat nomine Florentina miro modo pulchra et graciosa, unde tanta pulchritudo erat in ea, quod tres reges eam obsidebant et a quolibet rege erat violata
Ch. 63/157 (Ariadne) : Vespasianus regnavit qui filiam pulcherrimam habebat cui nomen Aglaes, que erat nimis pulchra et oculis hominum graciosa, ita quod ejus pulchritudo omnes alias mulieres excellebat
Ch. 64/165 (Hemd, drei Zoll) : Quidam rex regnavit qui tres virtutes habebat: primo erat forcior omnibus hominibus in corpore, secundo sapiencior, tercio pulchrior; qui diu sine uxore vixit
Ch. 65/175 (Kreuz mit Inschriften) : Rex quidam semel de una civitate in aliam transitum fecerat, ad quandam crucem venit, in qua erat omni parte scriptum; ex una parte erat in ea scriptum
Ch. 66/177 (Waffen aufhängen) : Quidam rex regnavit, qui pulchram filiam habebat, quam multum dilexit, que post decessum regis regnum occupavit, quia unica est relicta
Ch. 67/179 (Weiser folgt dem Narren) : Maximianus regnavit prudens, in cujus regno erant duo milites, unus sapiens alter stultus, qui mutuo se dilexerunt
Ch. 68/182 (Hähne) : Gordianus regnavit, in cujus regno erat quidam miles generosus, qui pulchram uxorem habebat, que sub viro sepius erat adulterata
Ch. 69/188 (Keuschheitshemd) : Gallus regnavit prudens valde, qui quondam palacium construere volebat. Erat tunc in imperio quidam carpentarius subtilis valde, cum quo imperator pro construendo palacio convenit
Ch. 70/193 (Drei Fragen) : Quidam rex erat, qui filiam pulchram habebat et prudentem, quam pater viro tradere volebat, illa vero votum deo fecerat, quod nunquam virum acciperet quousque tria perpetraret
Ch. 71/201 (Lahmer und Blinder) : Rex erat, qui magnum convivium fecerat; deinde per totum regnum precones destinabat, ut preconizarent convivium, videlicet ut omnes cujuscumque condicionis ad convivium venirent et non tantum convivium bonum haberent, sed et divicias infinitas obtinerent
Ch. 72/204 (Weinfässer) : Legitur de quodam rege, qui filium unicum habebat, quem multum dilexit ac tenerrime nutrivit
Ch. 73/205 (Hundert Groschen) : Rex quidam erat in civitate romana, qui statuit quod quilibet cecus ab imperatore omni anno centum solidos haberet
Ch. 74/206 (Narrenapfel) : Erat quidam rex, qui filium tantum unicum habebat, quem tenerrime dilexit
Ch. 75/209 (Drei Witwen) : Olim erat quidam rex, qui tres filias pulchras habebat, quas tribus ducibus maritavit
Ch. 76/211 (Ziegenauge) : Accidit in quadam civitate, quod erant duo medici optimi in omni scientia medicinali imbuti, qui omnes ad eos venientes de quacumque infirmitate curabant, ita quod penitus populus ignorabat, quis eorum esset melior
Ch. 77/215 (Schön und hässlich) : Erat quidam rex, qui duas filias habebat; una erat pulcherrima et omnibus amorosa, altera nigra et omnibus odiosa
Ch. 78/Ø (Treue Witwe) : Rex quidam pulchram filiam habebat, que erat duci nobilissimo desponsata, cum quo pulchram prolem habebat, et maxima inter eos erat dilectio
Ch. 79/Ø (Schmeichelnder Esel) : Erat quidam rex, qui miro modo parvos caniculos bene latrantes dilexerat, intantum quod in gremio suo eos quiescere permisit et ibidem pavit; illi vero sic consueti erant in gremio ejus dormire et comedere, quod vix alibi esse volebant et quandoque circa collum regis pedes ponebant, et sic rex solacium magnum et ludum cum eis habebat
Ch. 80/220 (Engel und Einsiedler) : Erat quidam heremita, qui in quadam spelunca jacebat et diebus et noctibus devote deo serviebat
Ch. 81/170 (Gregorius) : Marcus regnavit prudens valde qui tantum unicum filium et filiam habebat, quos multum dilexit
Ch. 82/26, variante de 276/75 (Störchin) : Quidam miles erat, qui castrum pulcherrimum habebat, super quo due ciconie nidificabant; sub castro erat fons clarus, in quo ciconie solebant se balneare
Ch. 83/163 (Eber ohne Herz) : Trajanus regnavit, qui miro modo ortos dilexit
Ch. 84/166 (Falke) : Pompejus regnavit, in cujus regno erat quedam domina nimis pulchra et omnibus amorosa
Ch. 85/152 (Goldene Angel) : Tiberius regnavit, qui miro modo melodiam dilexit audire, unde semel accidit, quod ad venandum perrexit, quandam melodiam cithare a parte dextera audivit et in tanta dulcedine delectabatur, quod quasi extra se raptus est, equum pervertebat versus locum melodie, ibidem equitavit
Ch. 86/174 (Kerkergespräch) : Erat quidam imperator, qui statuit pro lege, quod si mulier sub viro suo esset adulterata, perpetuo carceri esset mancipanda
Ch. 87/100 (Narben zeigen) : Quidam imperator, qui in quodam bello mortali expositus fuit mortemque vix potuit evadere, quod percipiens quidam miles strenuus interposuit se scilicet inter imperatorem et hostes ejus, et ita imperator evasit sine lesione, miles autem pro eo diversa vulnera recepit, et curatus est cum magna difficultate, tamen cicatrices in eo semper permanserunt, et ab omnibus est commendatus, quod tam egregie pro domino suo pugnasset
Ch. 88/30 (Wein vergiftet) : De quodam principe narratur, qui, cum omnibus viribus suis non poterat hostes suos devincere, fecit hanc cautelam
Ch. 89/31 (Drei Ringe) : Miles quidam erat, qui tres filios habebat, qui cum mori deberet, primogenito suo hereditatem legavit, secundo filio thesaurum suum, tercio filio annulum preciosum, qui plus valuit quam totum quod legavit aliis duobus
Ch. 90/28 (Erbteilung) : Lex aliquando erat in quodam regno, quod frater senior hereditatem divideret et junior eligeret; cujus racio est, quia majoris discrecionis est dividere quam eligere, senior autem discrecior esse debet
Ch. 90/85:
Ch. 91/22 (Der Faulste) : Polemius regnavit, qui tres filios legitur habuisse, quos multum dilexit. Unde per se cogitavit disponere de regno suo, vocavit tres filios suos et ait
Ch. 92/Ø (Zwei Schlangen) : Legitur de quodam rege, qui habuit uxorem nomine Corneliam. Accidit quadam vice, quod in castro regis sub quodam muro inventi fuerunt duo serpentes, unus masculus, altera femella
Ch. 93/Ø (Abküssen) : Quidam potens dominus duos filios suos misit ad studium, ut studerent et proficerent et ex hoc prebendam optinerent
Ch. 94/Ø (Stein heilt Aussatz) : Erat quidam rex volens proficisci in longinquis partibus et habens unicam filiam formosam sole splendidiorem, nesciens cui fideli mente committeret, eam posuit in custodiam
Ch. 95/79 (Maxentius und Constantinus) : Legitur in gestis Romanorum, quod erat quidam tirannus, Maxentius nomine, qui cives romanos hereditate voluit privare
Ch. 96/Ø (Kerze Alexanders) : Rex Alexander posuit candelam ardentem in aula sua et misit precones per totum regnum suum, qui clamaverunt et dixerunt, si aliquis forefecerat contra regem, quod audacter veniret; quamdiu candela arderet, rex forefactum dimitteret; et si quis forefactum haberet et non veniret, candela exstincta morte mala periret
Ch. 97/80 (Cäsars Todeszeichen) : Legitur in chronicis, quod anno xxii ab urbe romana condita populus romanus columpnam marmoream in foro romano statuerunt, et ibi imaginem Julii Cesaris fecerunt et super caput ejus nomen Julii scripserunt, quia in honore ipsius factum fuit
Ch. 98/43 (Kerze) : Narratur, quod antiquis mos erat Romanorum, quod, quando castrum vel aliquam civitatem obsidebant, unam candelam certa mensura accendebant, et quamdiu candela arderet, parati erant omnes ad pacem recipere, quantumcumque malefactor esset; sed postquam consumpta fuerat, omnis justicie servitutem exercebant in hostes suos, nec tamen alicui licet daret omnia bona misericordiam facere scilicet voluerunt
Ch. 99/181 (Kröte und Schlange) : Cesar regnavit, in cujus regno erat quidam miles generosus ac fortis, qui semel per quoddam forestum equitabat, et bufonem cum serpente vidit pugnare; sed bufo prevaluit et serpentem devicit
Ch. 100/84 (Sohn tötet Mutter nicht) : Dioclesianus regnavit, qui statuit pro lege, quod si mulier aliqua sub viro suo esset adulterata, occidi deberet
Ch. 100/185:
Ch. 101/189 (Freude ohne Ende) : Narratur de quodam homine nomine Ganterus, quod locum gaudendi sine fine optabat; quadam die mane surrexit et solus ad viam ambulabat, quousque ad quoddam regnum pervenit, in quo rex illius regni defunctus nuper erat
Ch. 102/167 (Wachsbild) : Titus regnavit, in cujus imperio erat quidam miles generosus, deo valde devotus, qui uxorem pulchram habebat, sed sub viro suo adulterata est, nec de adulterio desistere volebat
Ch. 103/162 (Drei Weisheiten verkaufen) : Domicianus regnavit, prudens valde et per omnia justus, quoniam nulli parcebat, quin per viam justicie transiret
Ch. 104/159, variante de 278/Ø (Androclus) : Quidam miles erat, qui super omnia venari dilexit. Accidit uno die, quod ad venandum perrexit
Ch. 105/156 (Rügenglocke) : Theodosius regnavit prudens valde, qui lumen oculorum amiserat, qui quandam legem dedit, quod quedam campana in palacio esset posita, et quicumque causam aliquam tractare haberet, cordam campane propriis manibus pulsaret, ad cujus pulsacionem judex ad hoc constitutus descenderet et unicuique justiciam faceret
Ch. 106/172 (Traumbrot) : Olim erant tres socii, qui ad peregrinandum pergebant. Accidit, quod cibaria preter unum panem invenire non poterant, et erant famelici valde, dixerunt adinvicem
Ch. 107/171 (Percute hic) : Erat quedam imago in civitate romana, que rectis pedibus stabat habebatque manum dextram extensam, et super medium digitum erat superscriptio: Percute hic
Ch. 108/169 (Bürgschaft) : Erat quidam imperator, in cujus imperio erant duo latrones, adinvicem confederati juramento, ut nullus alium dimitteret in necessitate, sed quilibet pro altero vitam poneret
Ch. 109/202 (Schatz im Baume) : Quidam faber dives, juxta mare in quadam civitate manens, valde avarus et malus erat et multam pecuniam collegit et unum truncum implevit et ipsum juxta ignem posuit in conspectu omnium, ut nullus de eo suspicionem haberet, quod pecunias haberet
Ch. 110/192 (Eustachius (Placidus)) : Trajanus imperator regnavit, in cujus imperio erat quidam miles, nomine Placidus, qui erat magister milicie ex parte imperatoris
Ch. 111/34 (Argus) : Quidam nobilis quandam vaccam candidam habuit, quam multum dilexit propter duo; primum quod candida erat, secundo quod in dando lac habundavit
Ch. 111/160:
Ch. 112/15 (Vater heilen, Mutter nicht) : Gorgonius regnavit, qui uxorem pulchram accepit, concepit et peperit filium. Puer crevit et ab omnibus est dilectus; cum autem decem annos in etate habuit, mortua est mater ejus et tradita honorifice sepulture
Ch. 113/17 (Turnier) : Adonias regnavit dives valde, qui torneamenta et hastiludia multum dilexerat; unde quoddam torneamentum fecit proclamari, ut quicumque se in torneamento melius haberet, mercedem condignam a rege obtineret
Ch. 114/18 (Drachenschwanz) : Erat quidam rex, in cujus imperio quidam pauper habitabat, qui singulis diebus ad quandam silvam perrexit, ut ligna colligeret ad vendendum, per que posset victum et vestitum acquirere
Ch. 115/19 (Zwei nackte Jungfrauen) : Quidam imperator erat, qui quandam forestam habebat, in qua fuerat quidam elephas, cui penitus nullus appropinquare audebat
Ch. 115/187:
Ch. 116/20 (Stiefkind und rechtes Kind) : Pippinus regnavit, qui quandam pulchram puellam desponsavit, que concepit et elegantem filium peperit, sed in partu mortua est
Ch. 117/27 (Untreue gegen Erretter) : Fredericus regnavit, qui statuit pro lege, quod quicunque aliquam virginem vi raperet, si aliquis eam de manu raptoris liberare posset, eam in uxorem duceret, si ei placeret
Ch. 117/184:
Ch. 118/62 (Anvertrautes Gut) : Miles quidam intravit Egiptum; cogitans, ibi pecuniam suam relinquere, interrogavit, si aliquis fidelis ibi maneret, cui pecuniam suam ad custodiendum traderet, et audivit, quod erat quidam senex; ad eum accessit, ut mille talenta ei traderet, et deinde ad peregrinandum perrexit
Ch. 119/145 (Ingratus und Guido) : Quidam rex senescallum habuit super imperium suum, cujus cor ita elevatum et exaltatum est, quod omnes opprimebat, quia ad nutum ejus omnia fiebant
Ch. 120/147 (Jonathas, drei Wunschdinge) : Darius regnavit prudens valde, qui tres filios habuit, quos multum dilexit. Cum vero mori deberet, totam hereditatem primogenito legavit, secundo filio dedit omnia, que in tempore suo acquisivit, tercio filio scilicet minori tria jocalia preciosa dedit, scilicet annulum aureum, monile et pannum preciosum
Ch. 121/199 (Nachtigall töten) : Olim erat quidam rex, qui habuit duos milites in una civitate; unus erat senex, alter juvenis
Ch. 122/59 (Frau des Einäugigen) : Miles quidam perrexit, ut vineam suam vindemiaret. Uxor autem ejus, putans ipsum diucius moraturum, amasium habuit, pro quo misit, ut cito veniret
Ch. 123/60 (Decke gezeigt) : Miles quidam erat, qui peregre proficiscens commisit uxorem suam socrui sue servandam i. e. matri uxoris sue
Ch. 124/105 (Halb geritten) : Quidam miles generosus quendam regem, a quo feodatus erat, graviter offenderat, et misit ad eum milites, ut pro eo intercederent
Ch. 125/Ø (60 Raben) : Erant duo fratres, quorum unus laicus et alter clericus; laicus sepe audierat a fratre suo, quod mulieres secretum alicujus non potuerunt occultare
Ch. 126/120 (Papirius) : Refert Macrobius, quod quidam puer romanus, nomine Papirus, semel cum patre senatum sapientum intravit, ubi quoddam secretum consilium preceptum erat, sub pena capitis custodire
Ch. 127/129 (Fuß ab) : Miles quidam tyrannus erat, qui per multa tempora quendam famulum fidelem tenuit ac in omnibus providum
Ch. 128/198 (Totensiegel) : Maximianus regnavit, in cujus imperio erant duo milites, quorum unus erat justus et timens deum, alter vero cupidus et dives, qui magis studuit mundo placere, quam deo
Ch. 129/196, variante de 238/Ø (Freundesprobe) : Quidam rex habuit tantum unicum filium, quem multum dilexit; qui filius a patre licenciam accepit, ut mundum visitaret et amicos sibi acquireret
Ch. 130/191 (Freundliche Worte) : Erat quidam rex, qui pauperem quemdam ad magnas divicias promovit eique unum castrum ad custodiendum commisit; ille sic sublimatus, superbus factus est valde, cum inimicis regis consilium habuit et ipsorum proditor factus castrum ipsis aperuit
Ch. 131/214 (Den Armen das Reich) : Rex quidam fecit proclamari, quod omnes indifferenter ad eum venirent et quicquit ab eo peterent obtinerent
Ch. 132/210 (Aussatz vorgespiegelt) : Civitas quedam erat, in qua quatuor phisici fuerunt in medicina periti; junior alios tres in sciencia excellebat intantum, quod omnes infirmos ad eum venientes salvavit
Ch. 133/ 207 (Hunde und Wolf) : Quidam rex erat, qui duos leporarios habuit, qui quamdiu adinvicem erant ligati, mutuo se dilexerunt, sed ipsis solutis quilibet alium voluit devorare
Ch. 134/142 (In Waffen begraben) : Seneca narrat, quod lex aliquando erat, quod quilibet miles in armis suis sepeliri deberet, et qui tantum defunctum armis spoliaret, morte moreretur
Ch. 135/119 (Lucretia) : Refert Augustinus de civitate dei, quod Lucrecia romana nobilissima moribus, que erat uxor Calatini, et cum ille Calatinus Sextum nomine filium imperatoris Tarquinii ad castrum suum invitasset, Sextus est statim captus in amore pulcherrime Lucrecie
Ch. 136/104 (Mondstrahl) : Quidam fur ad domum cujusdam divitis nocte venit, et ascendens tectum domus per foramen auscultare cepit, si adhuc aliquis de familia divitis vigilaret
Ch. 137/49 (Coriolan) : Eusebius narrat in cronicis de quodam imperatore, qui populum romanum in maxima equitate gubernabat, nulli parcens, sed pro equali culpa equalem penam tribuens tam divitibus quam pauperibus
Ch. 138/46 (Verbannter Sohn) : Erat quidam rex nomine Medro, qui unicum filium habebat heredem
Ch. 139/23 (Basilisk) : Alexander regnavit, qui dominium tocius mundi obtinuit. Accidit semel quod grandem exercitum collegit et quandam civitatem circumdedit, et in eodem loco plures milites et alios sine vulnere amisit
Ch. 140/24 (Drei Urteile) : Eraclitus regnavit, qui inter omnes virtutes, quas habuit, justus fuit, nec precibus, nec muneribus flecti poterat, quin justiciam pro loco et tempore exerceret
Ch. 141/25 (Schlange und Milch) : Fulgencius regnavit, in cujus imperio erat quidam miles nomine Zedechias, qui uxorem pulchram accepit, sed non prudentem
Ch. 142/41 (Hundenamen) : Erat quidam rex potens valde, qui quandam forestam construxit et eam muro circumvallavit, in qua diversa genera animalium posuit, in quibus multum delectabatur
Ch. 143/203 (Todestrompete) : Quidam rex erat, qui statuit pro lege, quod quicumque subito mori deberet, mane ante ortum solis ante domum ejus tubas canerent, et statim talis vestibus nigris se indueret et sic ad judicium veniret
Ch. 144/Ø (Eins gleich zwei) : Fertur de quodam rege, cujus regnum in tam subitam devenit mutacionem, quod bonum in malum, verum in falsum, forte in debile, justum in injustum est mutatum
Ch. 145/32 (Drache im Hohlweg) : Albertus narrat, quod tempore Philippi erat quedam via inter duos montes Armenie, que diu erat frequentata; postea autem accidit, nullum posse transire viam propter aeris infectionem, nisi exspiraret
Ch. 146/118 (Alexander und der Seeräuber) : Refert Augustinus in de civitate dei, quod Dyonides pirata galea una longo tempore in mari homines spoliavit et cepit
Ch. 147/38 (Quelle vergiftet) : De quodam rege narratur, quem inimici ejus occidere cogitabant, et quia potens erat, veneno eum perdere voluerunt
Ch. 148/37 (Arion) : Refert Agillus de Amore, quod cum ditissimus esset et transire vellet de uno regno in aliud, conduxit navem; sed naute propter pecuniam eum occidere volebant; sed ipse ab eis impetravit, ut prius cantare posset ad honorem delphinis, qui in cantu hominis delectatur
Ch. 149/36 (Philipps Ermordung) : Valerius narrat, quod quidam nobilis consilium sapientis quesivit, quomodo posset nomen suam dilatare
Ch. 150/34 (Musikquelle) : Plinius narrat, quod sit quedam terra, in qua nec ros nec pluvia descendit, unde maxima est ibi siccitas et defectus aque, quia tantum est ibi unus fons, qui habet aquam in profundum, cum vero homines aquam volunt habere, accedunt ad fontem cum omni genere musicorum, quod habent et circueunt fontem, dulcem faciunt melodiam, post melodiam aqua ascendit ad os fontis et fluit in habundancia, et sic homines aquam capiunt et recedunt
Ch. 151/197 (Aussatz aus Neid) : Quidam rex nobilis in regno suo habuit duos milites; unus erat avarus et alter invidus
Ch. 152/29 (Waffen beschreiben) : Quidam vero princeps nomine Cleonitus, cujus populus in quadam civitate claudebatur obsessus, qui volens populo suo caute consulere, quid sibi utilius expediret, precepit, ut unus de militibus suis obsidionem accederet, qui obsidentibus insultum preberet, ordinavit, quod in telis suis latenter et artificaliter scriberetur
Ch. 153/Ø (Apollonius von Tyrus) : Antiochus in civitate Antiochia regnavit, a quo ipsa civitas Antiochia nomen accepit. Ex conjuge sua filiam speciosissimam genuit
Ch. 154/Ø (Christusbild in Edessa) : Narrat Gervasius, quod in Edissa civitate ob presentiam sancte imaginis Christi nullus hereticus vivere potest, nullus paganus, nullus idolorum cultor, nullus Judeus, sed nec locum illum barbari possunt invadere
Ch. 155/Ø (Wandelburia) : In Anglia, ut narrat Gervasius, ad terminos episcopatus Elienensis est castrum Cathubricha nomine, infra cujus limites e vicino locus est, quem Wandleburiam dicunt, eo quod illic Wandali partes Brittannie seva Christianorum peremptione vastantes castrametati sunt
Ch. 156/51 (Achilles unter Weibern) : Ovidius refert de bello Trojano, quod Helena fuit capta a Paride et quod prophetatum fuit, quod civitas Trojana non esset subjecta, quousque Achilles mortuus esset
Ch. 157/58 (Zoll) : Quidam imperator erat, qui janitorem prudentem habebat, qui a domino suo instanter petiit, ut eum janitorem civitatis per unum mensem esse concederet, ita quod ab omni gibboso, monoculo, scabioso, impetiginoso ac hernioso denarium haberet. Imperator ei concessit et sigillo roboravit
Ch. 158/99 (Körper unverweslich) : Rome inventum est corpus incorruptum altius muro civitatis cum istis versibus
Ch. 159/129 (Wein, vier Eigenschaften) : Josephus in libro de causis rerum naturalium refert, quod Noe invenit vitem silvestrem, id est labruscam a labris terre et viarum dictam
Ch. 160/Ø (Nach Evangelium aus der Kirche) : Frequens est, ut angeli Sathane in angelos lucis se transforment et in humanis mentibus aliquid diabolice immissionis nutriant; ad istorum cognicionem quoddam notamine dignissimum subditur exemplum
Ch. 161/Ø (Zauberhorn) : In regno Anglie monticulus quidam est in nemoroso saltu ad staturam hominis in apicem consurgens, in quem milites aliique venatores ascendere consueverunt, cum estu et siti fatigati aliquod instancie sue querebant remedium; verum ex loci et rei condicione, relictis a longe sociis solus quisque ascendit, cumque solus quasi ad alterum loquens diceret
Ch. 162/Ø (Wunderberg) : Rem novam atque insolitam sed salubri consilio plenam et cautelam incautis facilem prestantem narrat Gervasius Tillebergensis ad Ottonem Romanorum imperatorem, quod in Cathilonia episcopatu Gerundensi est quidam mons excelsus valde; hujus ambitus arduus est et pro parte inaccessibilis ad ascensum; in cujus summitate locus est aquam continens subnigram et in profundo inperscrutabilem
Ch. 163/180 (Pferd und Schafe) : Alexander regnavit, qui unicum filium nomine Celestinum habebat, quem multum dilexit
Ch. 164/108 (Fünf Narren) : Habetur in quodam libro de colloquio Petri ad Jhesum
Ch. 165/109 (Drei Narren) : Legitur in vitis patrum, quod angelus ostendit cuidam sancto tres homines triplici fatuitate laborantes
Ch. 165/139:
Ch. 166/112 (Schachspiel) : Schacarium habet lxiv puncta per viii divisa, scilicet virum et mulierem, sponsos et sponsas, clericos et laicos, divites et pauperes
Ch. 167/114 (Drei Weisheiten lehren) : Sagittarius quandam aviculam nomine philomenam capiens, quando volebat eam occidere, vox data est philomene et ait
Ch. 167/190:
Ch. 168/115 (Honig) : Barlaam narrat, quod peccator similis est homini, qui, cum timet unicornium, recedit in baratrum; dum autem caderet, manibus arbustulam quandam apprehendit, que de profundo ascendebat, et aspiciens inferius, vidit ad pedem arboris puteum teterrimum et draconem horribilem arborem cingentem et ejus casum ore aperto exspectantem
Ch. 169/125 (Lykurg) : Narrat Trogus Pompejus de Ligurio nobili milite, qui civitatem quandam cum populo jurare indixerat, ad servandum leges quasdam justas et utiles licet principio graves, donec ipse ab Appolline deifico, quem ipse finxit esse auctorem dictarum legum, responsum reportaret
Ch. 170/133 (Bernhard und der Spieler) : Quidam lusor occurrit beato Bernhardo equitanti, dicens ei: Pater ludo tecum et animam meam ponam contra equum tuum
Ch. 171/183 (Egypten und Baldach) : Refert Petrus Alphonsus, quod erant duo milites, quorum unus manens in Egypto, alter in Baldach
Ch. 172/194 (Guido und Tyrius) : Quidam rex erat in Anglia, in cujus regno duo milites erant; unus Guido vocabatur, alter Tyrius
Ch. 173/Ø (Acht Pakete) : Accidit semel, quod rex quidam ad nundinas perrexit et secum quendam magistrum philosophum cum discipulo suo duxit
Ch. 174/57 (Schlange lösen) : Quidam imperator post meridiem ad venandum equitabat. Accidit, quod transiret per quandam silvam et invenit quendam serpentem a pastoribus captum et ad arborem fortiter alligatum, serpens vero horribiliter clamabat
Ch. 175/95 (Wunderbare Menschen) : Plinius narrat, quod aliqui homines sunt canina capita habentes, qui cum latratu loquuntur et vestiuntur pellibus animalium
Ch. 176/74 (Gespalten) : Quidam puer erat natus ab umbilico et sursum divisus ita, quod haberet duo capita et duo pectora et quodlibet proprios sensus, ita quod uno edente vel dormiente alter non dormiebat
Ch. 177/141 (Esther) : Rex Assuerus grande convivium cunctis principibus et populo regni sui fecit. Ad epulas reginam Vasti introduci jusserat, ut populus ejus pulchritudinem videret
Ch. 178/Ø (Wandgemälde) : Quidam rex desiderabat scire, quomodo seipsum et imperium deberet regere. Vocavit ad se unum, qui alios in sapientia excellebat, et ait ei
Ch. 179/Ø (Schlemmerei) : Refert Cesarius de detestabili vicio gule et ebrietatis, quod gula est solius corporis immoderatus et illecebrosus edendi et bibendi appetitus
Ch. 180/Ø (Grimoaldus) : Refert Paulus Longobardus historiographus quendam Onulphum nomine papiensem militem domino suo regi Portatico tanta fidelitatis signa monstrasse, ut se morti pro salute domini sui exponeret
Ch. 181/161 (Löwin) : Legitur, quod quidam rex habuit leonem, leenam et leopardum, quos multum dilexit. Leo vero cum absens esset, leena cum leopardo adulterium commisit
Ch. 182/53 (Kaisertochter, Seneschall) : Narratur quod quidam imperator nobilis habuit filiam pulcram sibi similem, quam commisit seneschalco suo custodiendam et peregre profectus est
Ch. 183/71 (Diogenes und Alexander) : Refert Saturnus quod Dyogenes ita erat in paupertate positas, quod dolium habuit pro domo, cujus hostium ad solem semper dirigebat
Ch. 184/72 (Kohle) : Refert Valerius libro tercio quod puer nobilis, Alexandro sacrificanti assistens, errepto thuribulo carbo ardens in brachium dilapsus est
Ch. 185/73 (Theriak) : Dicit Plinius, quod est quedam arbor in Indea cujus flores fructus dulcem habent odorem, et juxta arborem manebat quidam serpens, qui vocabatur jaculus
Ch. 186/82 (Virgils Bild) : Reffert Allexander philosophus de naturis rerum, quod virgilius in civitate Romana nobile construxit pallacium, in cujus medio pallacii stetit imago, que dea Romana vocabatur
Ch. 187/101 (Kaisertochter, Palast) : Erat quidam imperator qui habuit unicam filiam caram, cui edificavit unum palacium pulchrum, in quo manebat, adjungens ei unam pedissequam sive nutricem
Ch. 188/106 (Drei Buchstaben) : Erant duo fratres carnales, unus clericus et alter laicus in quodam cenobio et ad habitum sunt accepti
Ch. 189/173 (Gnade) : Lucius regnavit, qui statuit pro lege, quod quicunque puerum alicujus ad nutriendum acciperet et in ejus custodia puer fuisset lesus, in defecto suo vitam amitteret
Ch. 190/176 (Schwarz) : Symachus regnavit prudens valde quantum ad temporalia sed stultus quantum ad spiritualia
Ch. 191/93 (Brücke) : Erat quidam homo qui semel debebat transire de uno regno ad aliud
Ch. 192/164, variante de 16/33 (Sarkophag) : Adrianus regnavit, qui dives erat valde, in tantum quod sibi basilicam construeret; in fundamento vero pallacii fodiebat et invenit sarchofagum aureum tribus circulis circumdatum et talis erat superscriptio
Ch. 193/151 (Sieben Jahre treu) : Herodes regnavit, qui filiam pulchram habebat quam miro modo dilexit, quara unus miles de suis intime dilexit, sed hoc ostendere non audebat
Ch. 194/200 (Bratfisch) : Gallicus in civitate romana regnavit prudens valde et super omnia justus, qui statuit pro lege quicumque pectinem piscis in scutella sua verteret morte moreretur sine aliqua misericordia, sed ante mortem peteret tria a rege et optineret, ita tamen quod nulla illarura peticionum esset pro vita habenda
Ch. 195/168 (Fleischpfand) : Lucius in roma regnavit prudens valde, qui habebat filiam pulcherrimam quam multum dilexit
Ch. 196/146 (Baumerbe) : Ezechias regnavit Rome qui tres filios habuit, quos multum dilexit
Ch. 197/102 (Größte Tugend) : Legitur in vitas patrum quod quatuor heremite querebant inter se, quod quilibet diceret suam nobilissimam virtutem
Ch. 198/123, variante de 236/123 (Geschirr stehlen) : Allexander magnus Pori regis Indorum curiam intravit in forma militis simplicis explorando ejus potestatem et statum
Ch. 199/178 (Wüste) : Adrianus regnavit, in cujus imperio erat quidam miles qui equitare cupiebat per quandam civitatem
Ch. 200/217 (Drache durch Löwen entfernt) : Quedam civitas erat juxta mare que a bestiis venenosis multa mala paciebatur
Ch. 201/Ø (St. Laurentius) : Quidam rex magnus hispanie paganus prole caruit, multos thesauros diis suis ad optinendum prolem obtulit
Ch. 202/Ø (Vorn schön, hinten verwesend) : Quidam miles multum dilexit seculum et omnem intencionem ad hoc formavit ut mundo complaceret, unde amor mundi ipsum impedivit quod deum sequi non potuit
Ch. 203/Ø (Alexander, vier Frauen) : Rex quidam potens allexandrum potentissmum ad convivium invitavit
Ch. 204/Ø (Luxuria, vier Füchse) : Sardanopulus rex greoorum qui erat incontinens multum
Ch. 205/Ø (Tiberius - Liberius) : Tiberius ante imperium erat prudens ingenio clarus eloquens et fortis in bello
Ch. 206/Ø (Pietas, Göttertugenden) : Pagani finxerunt tot esse deos quot sunt virtutes diis apropriate; deus igitur pietatis pingebatur ad similitudinem hominis tenentis in manu sua cor scissum in duos partes
Ch. 207/Ø (Penitentia) : Imago penitencie secundum remigium pingebatur ad modum hominis nudati per totum qui tenebat flagellum in manu cum quinque foliis et quinque versibus
Ch. 208/Ø (Tisch dem weisesten) : Refert titus livius quod inventa fuerat mensa aurea et consultus appollo cui dari deberet, respondit quod sapienciori
Ch. 209/Ø (Fortuna) : Idem Titus Livius scribit deam fortune sic depictam
Ch. 210/113 (Glassteine) : Quidam rex habuit tres filios et unum lapidem pretiosum
Ch. 211/16 (Naaman und Heliseus) : Erat quidam princeps nomine neemann qui cura esset princeps miliciae regis Syriae dives valde sed leprosus
Ch. 212/195 (Stricke) : Valerius rome regnavit potens valde, qui unicam filiam habuit quam miro modo dilexit intantum quod quinque milites ordinavit qui eam custodirent et super illos quinque milites quendam custodem constituit, ut si aliquis ex illis quinque militibus delinqueret, per eundem custodem puniretur
Ch. 213/21 (Statue mit Tonfuß) : Daniel vidit statuam cujus rapiit ex auro purissimo, pectus et brachia ex argento, venter et femur de aere, tibiae pedum quedam pars fereae et quedara pars fictilis
Ch. 214/67 (Heilendes Christusbild) : Legitur in scolastica historia quod in Jerusalem fuit quedam columpna enea in cujus summitate erat imago salvatoris habens fimbrias ad modum judeorum, et ad pedem columpne quedam herba nascebatur que in altum se extendit in tantum quod vmaginem eneam tetigit; cujus fimbrias quis tetigerit ad cujuslibet morbi valet medicinam
Ch. 215/126 (Mutter stillen) : Refert Valerius quod quidam praeco unam nobilem feminam pro adulterio capitali sentencia dampnavit et carceri tradidit ibidem fame occidendam, quam custos carceris non statim occidit sed pietate motus aditura ipsius filie femine concessit, observavit tamen ne quid alimonie (matri inferret) ut sic fame periret
Ch. 216/158 (Löwenhochzeit) : Erat quidam rex qui ad terram sanctam perrexit
Ch. 217/216 (Sohn zerfleischt sich) : Miles quidam erat qui unicum filium habebat quem multum dilexit
Ch. 218/138 (Medusa) : Quedam mulier erat nomine Medusa pulchra valde et oculis hominum gratiosa, in tantum quod ad amorem erant multi incitati ultra quam credi potest, et qui in eam respiciebant ut videbatur in lapidem commutati sunt
Ch. 219/140 (Hochzeit, ins Gefängnis) : Filius quippe regis Jherusalem desponsavit sibi filiam regis Babilonis
Ch. 220/Ø (Keusche und Unkeusche sagen) : Erat quidam rex pius et potens, qui habebat uxorem in longinquis partibus satis formosam et oculis hominum gratiosam
Ch. 221/Ø (Rüstung mit Inschriften) : Fuit quidam miles qui fecit proclamare hastiludia in partibus remotis et hoc propter amorem unius puelle
Ch. 222/Ø (Freiheit aus Liebe) : Refert romulus in annalibus Judeorum quod erat quidam tyrannus qui in amorem cujusdam domine erat accensus et inflammatus, ut regnum suum ad tempus dimisit et profectus est ut illam visitaret
Ch. 223/Ø (Vier Briefe) : Legitur in historia Romanorum, quod quidam magnus princeps habuit duos filios, unus scilicet major morabatur cum patre in quodam pallacio
Ch. 224/Ø (Jahreskönige) : Consuetudo erat in quadam insula quod singulis annis regem faciebant, sed ille rex post annum finitum mittebatur in exilium totus nudus
Ch. 225/Ø (Drei ringe und Brief) : Refert Romulus in annalibus Judeorum, quod quedam domina preventa amoris magnitudine dominum suum proprium repudiavit et alteri congluciata est per amorem
Ch. 226/Ø (Vier tafeln) : Legitur quod quidam juxta Romam volens domum suam ampliare fodiens vero in altum invenit quatuor tabulas conjunctas
Ch. 227/Ø (Briefe von vier Königen) : Secundum Remigium in annalibus Judeorum legitur quod erat quedam domina, que amabatur a quatuor regibus qui sibi varia dona promiserunt et literas diversas scripserunt
Ch. 228/Ø (Nachtigall und Kröte) : Dicitur quod inter philomelam et buphonem sit odium naturale in cantu, ideo quia philomena de nocte dum dulciter cantat tunc bupho nititur ipsam in predam capere et ei fortiter insidiatur, ut eam interficiat
Ch. 229/Ø (Jude im Abtritt) : Legitur de quodam Judeo quod cecidit in cloacam die sabbati et voluit die sequenti extrahi, hoc est die dominico; sed rex terre illius ipsum etrahi non permisit dicens
Ch. 230/Ø (In Königsblut baden) : Puella quedam pauper leprosa erat, que curari non poterafr nisi balneari contiugeret in sanguine regali
Ch. 231/Ø (Pyramus und Thisbe) : Fuit quidam nomine Pyramus, qui dilexit unam nobilem puellam et ipsa eum econverso
Ch. 232/Ø (Stadt belagert, Undank) : Civitas quedam parva erat et pauci in ea homines, venit quidam rex potens et obsedit eam, destruxit municiones in circuitu ejus et facta est obsidio longa et nullus poterat inveniri qui liberaret inhabitantes illius civitatis
Ch. 233/Ø (Vom Weibe getötet) : Legitur de Sysare illo viro, qui cum precederet contra populum dei in prelium cum multis, sed perterruit eum dominus nocte et fugere cepit cum omni populo suo
Ch. 234/Ø (Baum an Arbeiter) : Fuit quidam rex qui babuit unum bonum agrum, quem commiserat agricolis suis exercendum et nullum eeusum ab eis habere voluit nisi hoc solum, quod pro se reservari mandaverat in agro illo unam scilicet arborem de qua fructum habere posset annuatim in natura sua
Ch. 235/Ø (Wein verboten, Feind und Freund) : Erat quidara rex cui iufirraitas talis erat, quod quandocuncque forti vino utebatur sine mixtura tunc erat sibi mors vicina
Ch. 236/123, variante de 198/123 (Geschirr stehlen) : Quidam pauper venit ad magnum festum et absides et alia vasa argentea et aurea cocliaria apportabantur
Ch. 237/136 (Sirenen) : Dixit Ovidius quod tres fuerunt sirene in quadam insula maris, una cantabat cum citara
Ch. 238/Ø, variante de 129/196 (Freundesprobe) : Quidam habuit tres amicos; unum valde divitem, alium mediocrem et tercium pauperem
Ch. 239/Ø (Göttergaben verschmäht) : Legitur in flagitiis deorum quod erat quedam mulier nomine nostistes, que erat impregnata et vicina partui
Ch. 240/Ø (Amor) : Recitat Troyanus quod Helena sic dicta depinxit deam amoris circumornatam quatuor rotis
Ch. 241/Ø (Totenmahlzeit) : Homo quidam erat purus melancolicus qui intantum fuit debilitatus et propriis viribus necnon sensibus privatus, quod se reputavit quasi mortuum et nolens comedere neque bibere nec quidquam aliud facere
Ch. 242/Ø (Schwester mit Edelstein) : Puella quedam valde pulchra 5 fratres habebat valde pauperes, ipsa vero habebat unura lapidera valde preciosum scicilet margaritammagnam et valoris magni pretii
Ch. 243/107 (Götter wählen) : Quidam philosophus narrat, quod sibi traditi erant tres filii cujusdam regis ad informandum
Ch. 244/Ø (Inzest) : Erat olim in partibus Aquilonis homo quidam nobilis ac potens et deliciis affluebat; uxor ejus de magnatibus terre que pulchra erat valde et oculis omnium graciosa concepit et filiam pulcherrimam genuit
Ch. 245/39 (Magnet und stahl) : Dicit Isidorus, quod est quidam lapis qui magnes vocatur, qui ferrum ad se trahit
Ch. 246/63 (Ölfässer) : Quidam homo erat qui unicum filium habebat, cui post mortem nichil preter domum dimisit
Ch. 247/70 (Kopf hoch, blind) : Erat quidam imperator qui filiam pulchram habebat, que semper caput erectum ad celum habebat
Ch. 248/76 (Gewichtsprobe) : Legitur de vulture, qui cum ceperit predam suam, probat, an totam predam possit secum portare et cum ea volare, an non
Ch. 249/150 (Hildegarde) : Octavianus regnavit dives valde, qui super omnia uxorem suam dilexit propter tria, primo quia fidelis, secundo quia pulchra, tercio quia obediens et stabilis
Ch. 250/213 (Asyl, Nachtigall) : Heinricus in civitate Romana regnavit, qui statuit pro lege quod si quis esset captus pro aliqua transgressione et in carcerem positus si carcerem evadere posset et ad pallacium curreret ac intrare antequam detentus esset, quantumcunque malus refugium haberet sed custos carceris graviter puniretur
Ch. 251/218 (Sohn an Feindestochter) : Honorius regnavit dives valde, qui unicum filium habebat quem multum dilexit
Ch. 252/137 (Triumph, Beschreibung) : Consuetudo erat apud Romanos, quod victoribus triumphus hoc modo exhibebatur
Ch. 253/94 (Wunderbare Wasser) : Dicit Isidorus libro Ethicorum quod in Sicilia sunt duo fontes, quorum unus sterilem fecundat, alter fecundam sterilem facit
Ch. 254/Ø (Amor, vier Flügel) : Secundum Fulgencium et Isidorum imago Amoris fuit puer alatus quattuor alis
Ch. 255/Ø (Oratio) : Commentator Juvenalis super illud Juvenalis de celo nothi solitus dicit, quod oraculum Appolliuis fuit uothi solitus id est nosci teipsum
Ch. 256/Ø (Straußei) : Legitur in scolastica historia, quod Salomon habebat strucionem habentem pullum, quem pullum Salomon in quadam cavea vitrea nutriebat
Ch. 257/Ø (Algarus) : Sanctus Adalbertus dicit quod in mari est piscis quidam nomine Algarus, prinio oritur ex fundo maris scilicet slam vel motecht et primo est vermiculus
Ch. 258/Ø (Wein, Weib, König) : Tres sapientes requisiti fuerunt, quid est forcius in mundo
Ch. 259/135 (Census) : Cesar Augustus Romanum umperium regebat, qui sue dicioni omnia regna subjugavit
Ch. 260/208 (Zauberbuch stehlen) : Erat quidam magister peritus in arte nigromantia, in qua fuerunt multe subtilitates
Ch. 261/40 (Bestimmung der Tiere) : Basilius dicit in Exameron, quod quedam bestie sunt ordinate ad laborandum et non valent ad comedendum
Ch. 262/54 (Baumerbe, Variante) : Valerius in civitate Romana regnavit valde dives, qui omnia ad libitum liabebat; iste vero tres filios inter cetera habuit, et servientes innumerabiles
Ch. 263/56 (Schlange und zwei Kröten) : Mulier quedam duos filios in adulterio concepit et peperit
Ch. 264/83 (Echinus) : Refert Ambrosius quod est quidam piscis in mari qui vocatur echinus, et est talis nature, quod cum procellas ventorum prospicit et calculum validum arripuit secum tanquam anchoram trahit ne excutiatur a fluctibus, ita quod suis viribus se non regit
Ch. 265/88 (Statue mit Stirnband) : Legitur in gestis quod tempore Hainrici imperatoris erat quedam statua marmorea, circa caput suum habens circulum aureum, in quo erat scriptum
Ch. 266/90 (Schwammmesser) : Refert Seneca, quod quedam mulier pulchra filia regis delicate nutrita passa erat in mamilla, que requisitis medicis qui eam sanarent
Ch. 267/91 (Delphin und Knabe) : Refert Valerius, quod erat quidam puer quinque annorum, qui singulis diebus ad litus maris perrexit
Ch. 268/96 (Regulus und die Schlange) : Regulus consul bellum contra Carthaginenses sortitus juxta quoddam flumen castra constituit, ubi serpens maximus multos ad aquam descendentes oocidit
Ch. 269/128 (Antonius Orator) : Refert Valerius libro quarto quod Antonius orator clarissimus accusatus de incestu per quosdam, qui contra eum produxerunt quendam testem pepium nomine ejus agricultorem, qui antonio eunti ad stuprum lucernam portaverat ut dicebant
Ch. 270/212 (Pferdewiehern) : Quondam erat regnum sine herede derelictum
Ch. 271/Ø (Dreimal tapfer) : Rex fuit in civitate Athenensi qui dicebat, qui ter fortiter pugnaverit et vicerit milicie vacet
Ch. 272/Ø (Totenklage) : Rex erat Atheniensium, qui quando parentes aliquorum mortui erant vel filii, tunc viventes faciebant eis domunculas super sepulchrum mortuorum et ibi triginta dies morabantur, plangentes et flentes super defunctos
Ch. 273/Ø (Lear) : Theodosius in civitate Romana regnavit prudens valde et potens, qui tres filias pulcras habebat, dixitque filie seniori
Ch. 274/Ø (Feuerlärm, Trunk) : Antonius in civitate Romana regnavit prudens valde, qui statuit pro lege quod quandocunque ignis esset in civitate, speculator ad hoc esset assignatus qui alta voce clamaret
Ch. 275/Ø (Schachspiel, Reichsteilung) : Antonius in civitate Romana regnavit prudens valde, qui multum cum canibus ludere solebat et post ludum tota die in ludo scaccii se occupabat
Ch. 276/75, variante de 82/26 (Brunnen gegen Trunkenheit) : Andronicus in civitate Romana regnavit, qui inter omnia bona mundi melodiam ciconie dilexit
Ch. 277/Ø (Nach Reichtum heiraten) : Teobaldus in civitate Romana regnavit, qui statuit pro lege quod nullus sub pena mortis uxorem aliquara propter pulcritudinem desponsaret, sed propter divicias, et si pauper esset mulier vero dives eam non acciperet, nisi tantum in diviciis possideret sicut et ipsa
Ch. 278/Ø, variante de 104/159 (Androclus, Variante) : Miremis in civitate Romana regnavit, qui uxorem pulcram desponsaverat et diu erant adinvicem conjuncti et nullam prolem habere poterant
Ch. 279/Ø (Frau nach der Reinigung) : Olimpus in civitate Romana regnavit, qui virginera in uxorem accipiebat, que concepit et peperit
Ch. 280/Ø (Unter der Entehrten büßen) : Lampadius in civitate Romana regnavit, qui statuit pro lege quodqui filiam alicujus rapuit viginta annis placaret patrem puelle, alioquin moreretur
Ch. 281/Ø (Bad im Blut des Geliebten) : Coromius in civitate Romana regnavit, qui habebat quandam mulierem pulcram in uxorem, que quando semel stetit in fenestra castri sui, vidit duos milites in quodam prato sub castro adinvicem pugnantes
Ch. 282/Ø (Feuer und Wasser bewahren) : Onias in civitate Romana regnavit prudens valde, qui quandam puellam in uxorem accepit pulcram valde que concepit et peperit filium pulcherrimum
Ch. 283/Ø (Fridolin) : Mamertinus in civitate Romana regnavit, qui filium fatris sui cum eo tenebat quem multum dilexit, cui nomen erat Fulgencius, qui singulis diebus de potu ejus propinabat

Chapitres issus de l’Historia septem sapientum

HSS 0 (Exposition/Rahmen) : Poncianus in civitate Romana regnavit prudens valde, qui pulcherrimam uxorem habuit, quam multum dilexit.
HSS 1 (L’arbre/Baum/Arbor) : Erat quidam burgensis Rome, qui in orto suo habuit pinum i. e. arbor nobilis, que fructum fer[t] singulis quod, quilibet infirmitatem profert
HSS 2 (Le chien/Hund/Canis) : Erat quidam miles strenuus, qui unicum filium habuit. Et tantum eum dilexit quod tres nutrices pro custodia pueri ordinavit.
HSS 3 (Le sanglier/Eber/Aper) : Quidam imperator erat qui quoddam nemus habuit, in quo erat aper crudelis, in tantum quod multos occidit.
HSS 4 (La clef/Hausschlüssel/Puteus) : Quondam erat in civitate unus miles senex, qui habuit quandam invenculam, quam miro modo dilexit.
HSS 5 (Le trésor/Turm Herodots/Gaza) : Quondam erat in civitate Romana quidam miles, qui duas filias habuit et unum filium habebat. Miles ille omnia sua bona expendit.
HSS 6 (La pie/Elster/Avis) : Civis quidam erat in civitate Romana, qui habebat picam, quae loquebatur perferte.
HSS 7 (Les sages/Sapientes) : Quidam imperator regnavit in civitate Roma qui se coram habuit septem sapientes, per quos totum imperium regebatur.
HSS 8 (La jeune épouse/Gattin/Tentamina) : Miles quidam senex sed justus qui juvenculam uxorem habuit. Accedit per très annos semel fuerunt et ullam prolem generunt.
HSS 9 (La tour de Virgile/Virgils Turm/Virgilius) : Octavianus regnavit dives valde, qui aurum super omnia cupiebat. In illo tempore erat in civitate Romana magister Virgilius peritus in arte magica.
HSS 10 (Le médecin/Arzt/Medicus) : Quidam erat famosus physicus, nomine Ipocras.
HSS 11 (Le sénéchal/Peter und Paul/Senescalcus) : Rex quidam erat miro modo inflatus et ille intendebat corpora sanctorum Petri et Pauli de Roma civitate violenter aufferre.
HSS 13 (L’enlèvement/Entführung/Inclusa) : Erat quidam rex qui habuit pulchram uxorem et in tantum dilexit, quod in forti castro inclusit.
HSS 14 (La veuve/Witwe von Ephesus/Vidua) : Postea die octavo venerunt omnes septem sapientes magistri cum purpura et cum maxima solempnitate ad palacium.
HSS 15 (La prédiction/Vaticinium) : Statim extracta est ad caudas equorum et post quod in patibulo suspensa.

Chapitres extravagants issus d’autres sources et attestés au moins deux fois (incipit d’après le premier témoin)

EX 1 (L’énigme d’Oedipe/Ödipus’ Rätsel) : Erat quidam rex potens valde qui supra portam civitatis problema scripsit in hec verba: Erat quidam animal. [Source inconnue ; éd. Katona 1899, p. 487-490 ; Oesterley 1872, p. 176 ; 12 (+ 1) témoins : Brême, msb 0003 ; Budapest EK, Cod. lat. 25 ; Colmar, MS 248 ; Copenhague, GKS 2082b 4to ; Greifswald BGM, XII.E.78 ; Kassel, Cod. 2° Ms. theol. 155 ; Kiel UB, Cod. ms. Bord. 58H ; Leipzig UB, Ms. 919 ; Lüneburg, Ms. Theol. 2° 11 ; Nuremberg SB, Cent. IV,17 ; Sélestat, Cod. 25 ; Uppsala, C 179 ; Wiesbaden, Hs. 243 (†)]
EX 2 (L’amateur de justice/Ø) : Erat quidam vir nobilis valde et potens tantum quod amator justicie, ut nullam in judiciis respiceret personam. [Source : Césaire de Heisterbach, Dialogus Miraculorum, 9/38 ; éd. Strange 1851, II, p. 193-195 ; 3 témoins : Gdańsk, Ms. Mar. F 43 ; Karlsruhe, Cod. Aug. pap. 84 ; Varsovie BN, Rps BOZ 68]
EX 3 (Aristote à Alexandre/Ø) : Fuge ab omni homine flavo et livido. [Source : Aristoteles de arte physiognomonica ad Alexandrum scriptor ; éd. Möller 1963, p. 158 ; 2 témoins : Colmar, MS 10 ; Sélestat, Cod. 25]
EX 4 (La juive violée/Ø) : In civitate Lemovicensi Judaeus quidam filiam habens formosam. [Source : Césaire de Heisterbach, Dialogus Miraculorum, 2/24 ; éd. Strange 1851, I, p. 94-95 ; 2 témoins : Gdańsk, Ms. Mar. F 43 ; Varsovie BOZ 6]
EX 5 (La physionomie de Jésus/Ø) : Legitur in antiquis libris Romanorum quod dominus noster Jhesus Christus qui dictus fuit a gentibus veritatis propheta. Stature fuit procere mediocris. [Source : Lettre de Lentulus ; éd. Dobschütz 1899, p. 319* ; 5 témoins : Brême, msb 0003 ; Cambridge HCL, Ms. Lat. 192 ; Colmar, MS 10 ; Nuremberg SB, Cent. IV,17 ; Sélestat, Cod. 25]
EX 6 (L’exilé avec des inscriptions/Exilierter mit Inschriften/Historia de ascensione domini) : Legitur in historia Atheniensium quod quidam nobilis deliquit contra regem. [Source : Robert Holcot, Moralitates, 12 ; éd. In librum sapientiae regis Salomonis, [s.l.] 1586, p. 721 ; Oesterley 1872, p. 247 (n° 14) ; 4 témoins : Budapest EK, Cod. lat. 25 ; Gdańsk, Ms. Mar. Q 15 ; Nuremberg SB, Cent. IV,17]
EX 7 (Les cinq sens/Historia quinque sensuum) : Legitur quod inter gentiles in quadam civitate erat deducta dea fortune. [Source : Robert Holcot, Moralitates, 15 ; éd. In librum sapientiae regis Salomonis, [s.l.] 1586, p. 722 ; 2 témoins : Budapest EK, Cod. lat. 25 ; Nuremberg SB, Cent. IV,17]
EX 8 (Saint Thomas/Martyrium) : Legitur quod sanctus Thomas propter fidei constanciam devotus fuit. [SDource inconnue ; Oesterley 1872, p. 135 ; 6 témoins : Göttweig, Cod. 268 ; Innsbruck ULB, Cod. 207 ; Kremsmünster, CC 85 ; Munich BSB, Clm 3261 ; Munich BSB, Clm 16223 ; Vienne NB, Cod. 14452]
EX 9 (La femme adultère/Ø) : Mulier quedam valde pulcra uni militi est desponsata que duos filios ex adulterio concepit. [Source inconnue ; 2 témoins : Brême SUB, msb 0003 ; Kiel UB, Cod. ms. Bord. 58H]
EX 10 (Amour, hiver et été/Amor, Winter und Sommer) : Narrat Fulgencius in quodam libro de gestis Romanorum quod cives Romani verum amorem hoc modo scripserunt. [Source : Robert Holcot, Moralitates, 26, ed. In librum sapientiae regis Salomonis, [s.l.] 1586, p. 731 ; Oesterley 1872, p. 247 (n° 17) ; 2 témoins : Brême SUB, msb 0003 ; Gdańsk, Ms. Mar. Q 15]
EX 11 (Caius Mucius Scævola/Mucius Scaevola) : Olim in civitate Romana erat quidam magnus nomine Tarquinus qui leges Romanorum forum fecit. [Source inconnue ; éd. Katona 1899, p. 490-491 ; 5 (+ 1) témoins : Budapest EK, Cod. lat. 25 ; Copenhague, NKS 123 4to ; Greifswald BGM, XII.E.78 ; Kassel, Cod. 2° Ms. theol. 155 ; Nuremberg SB, Cent. IV,17 ; Wiesbaden, Hs. 243 (†)]
EX 12 (L’hérétique et le diable/Eucharistiemirakel) : Quidam Christianus factus est hereticus et magus qui consulebat diabolum in orto. [Source inconnue ; éd. Fischer 1902, p. 37 ; 8 témoins: Ansbach, Ms. lat. 65 ; Eichstätt, Cod. st 758 ; Křivoklát, Cod. I a 37 ; Munich BSB, Clm 9716 ; Munich BSB, Clm 18377 ; Nuremberg GN, Hs 27983 ; Vatican, Ottob. Lat. 2087 ; Vatican, Pal. lat. 928]
EX 13 (Le joueur et le diable/Eucharistiemirakel) : Quidam lusor cum fréquenter deluderet tradidit se ex pacto diabolo ut fortuna sequiretur eum in ludo. [Source inconnue ; éd. Fischer 1902, p. 37 ; 8 témoins : Ansbach, Ms. lat. 65 ; Eichstätt, Cod. st 758 ; Křivoklát, Cod. I a 37 ; Munich BSB, Clm 9716 ; Munich BSB, Clm 18377 ; Nuremberg GN, Hs 27983 ; Vatican, Ottob. Lat. 2087 ; Vatican, Pal. lat. 928]
EX 14 (L’apparition de l’épouse morte/Visionsmirakel) : Quidam devotus cum aliquando orasset pro uxore sua mortua sollicitus de statu suo. [Source inconnue ; éd. Fischer 1902, p. 37 ; 8 témoins : Ansbach, Ms. lat. 65 ; Eichstätt, Cod. st 758 ; Křivoklát, Cod. I a 37 ; Munich BSB, Clm 9716 ; Munich BSB, Clm 18377 ; Nuremberg GN, Hs 27983 ; Vatican, Ottob. Lat. 2087 ; Vatican, Pal. lat. 928]
EX 15 (La statue avec trois couronnes/Stolz, drei Kronen) : Scribitur in libro deororum quod Socrates depinxit imaginem superbie coronatam tribus coronis. [Source: Robert Holcot, Moralitates, 33, ed. In librum sapientiae regis Salomonis, [s.l.] 1586, p. 737 ; Oesterley 1872, p. 247 (n° 10) ; 3 témoins : Budapest EK, Cod. lat. 25 ; Leipzig UB, Ms. 534 ; 173. Nuremberg SB, Cent. IV,17]